Page 104 - วารสารวัฒนธรรม ตุลาคม - ธันวาคม ๒๕๕๖

102
หุ่นกระบอกน้ำ�เวียดนาม
หุ่ นกระบอกลาว
การแสดง “หุ่นกระบอกน้ ำ�” (Water Puppetry)
ของเวียดนามเป็นผลสืบเนื่องมาจากวัฒนธรรมการปลูกข้าว
ของชาวเวียดนามซึ ่งมีความผูกพั นกับน้ำ �มาช้านาน ดังนั้น
หุ่นกระบอกของชาวเวียดนามจึ งถูกเชิดและแสดงโดยมี
น้ำ�เป็นเวทีนั่นเอง ซึ่งเสน่ห์ของหุ่นกระบอกน้ำ�นั้น นอกจาก
จะใช้น้ำ�เป็นหนึ่งในองค์ประกอบของฉากแล้ว น้ำ�ยังทำ�หน้าที่
คล้ายม่าน คอยปิดบังไม้ไผ่เชิด และกลไกพิเศษต่างๆ ภายใน
อีกอย่างนั ่ นก็ คือความงดงามในเชิงช่างหัตถศิลป์ ในการสร้าง
และตบแต่ งตั วหุ่นให้ มีบุ คลิ กหน้ าตาคมเข้ม มี เสื้ อผ้า
เครื่องประดับที่งดงาม โดยด้านหลังตัวหุ่นกระบอกจะสลั ก
เอาเนื้ อไม้ออก เพื่อใช้ ใส่ กลไกในการเชิ ด ส่วนใบหน้า
ก็ถูกขี ดเขียนขึ้ นอย่างประณี ต มีการเขียนเส้นวงคิ้ว และ
ดวงตาด้วยสีดำ � และประดับด้ วยกระดาษเงินหรือผงเงิน
เพื่อความงดงาม
โดยตั วละครต่างๆ นั้นสามารถแบ่งจำ�พวกได้ เช่น
“สัตว์ศักดิ์สิทธิ์” เช่น มังกร เต่า สิงโต นก สำ�หรับ “สัตว์ทั่วไป”
ก็ได้แก่ ควาย เป็ ด หรือแมวป่า และสุดท้ายจะเป็น “กลุ่มที่มี
รูปเป็นมนุ ษย์” ได้แก่ นางฟ้า กษัตริ ย์ ทหาร ข้าราชการ
ชาวประมง ชาวบ้าน และเด็ ก เป็นต้น โดยใช้เครื่ องดนตรี
ประกอบการแสดงพื้ นฐานอยู่สามชิ้น คือ กลอง ฉาบ ไม้เคาะ
กระทั่งยุ คหลังๆ ได้ เริ่มมี การเพิ่ มเครื่ องดนตรี เข้ ามา
เพื่อสร้ างท่วงทำ�นองให้มีความน่าสนใจยิ่งขึ้น อย่าง ซอ และ
ขลุ่ยจีน เป็นต้น
สามารถแบ่งออกเป็ น ๒ กลุ่ มใหญ่ๆ ได้ แก่
“กลุ่มหุ่ นอีป๊อก” หรือหุ่นตุ๊ กตา เป็นหุ่นลาวประเพณี จะมี
โครงสร้ างและรู ปร่ างคล้ายหุ่ นของบ้านเรา แต่ เสื้ อผ้ า
เครื่องประดับต่างๆ จะมีรายละเอียดน้อยกว่า ซึ่งหุ่นอีป๊อกนี้
นิยมแสดงในวั ง เรื่องที่มักจะนำ�มาแสดงนั้นก็ไม่ต่ างจาก
บ้ านใกล้เรือนเคียงนัก เช่น รามายณะและตำ�นานท้องถิ่ นต่ างๆ
ซึ่ งการแสดงไม่ ได้มุ่งเน้นไปที่ ความสนุ กสนานเป็นหลั ก
แต่จะเป็นการแสดงเพื่อสักการะบูชาจิตวิญญาณแห่งบรรพบุรุษ
การแสดงจะมีพิธีกรรมสูง กระทั่งปัจจุบันก็ค่อนข้างจะมีผู้เชิด
เหลื ออยู่น้อยมาก
อีกกลุ่มหนึ่งได้แก่ “หุ่นของคณะละครหุ่นแห่งชาติ
ณ นครเวี ยงจั นทน์” เป็ นกลุ่มที่ปรั บเปลี่ ยนมาจากกลุ่ม
หุ่นกระบอกประเพณี โดยผสานศิลปะร่วมกับฝั่งยุโรปจาก
นักเชิดหุ่นชาวฝรั่งเศส รูปแบบการแสดงจึงมีความหลากหลาย
คื อเป็นทั้งหุ่นเชิด หุ่นมือ การแสดงละครใบ้ มีการประยุกต์
วัสดุพื้นบ้านเพื่อนำ�มาประกอบเป็นหุ่น อีกทั้งยังมีการนำ�เสนอ
เรื่องราวที่มีความทั นสมัยมากขึ้นตามสถานการณ์ต่างๆ
การแสดงหุ่นของคณะละครหุ่นแห่งชาติ ณ นครเวียงจันทน์
การแสดงหุ่นกระบอกของสิงคโปร์