99
ตุ
ลาคม-ธั
นวาคม ๒๕๕๖
มอง
อาเซี
ยน
ผ่
านหุ่
ศิ
ลปะการแสดง “หุ
น” เรี
ยกได้
ว่
ามี
การแสดง
แพร่
หลายและกลายเป็
นวั
ฒนธรรมของแต่
ละประเทศ โดย
เฉพาะในกลุ่
มของอาเซี
ยนด้
วยแล้
ว ในแต่
ละชาติ
ก็
จะมี
เอกลั
กษณ์
ของตั
วหุ่
นที่
แตกต่
างกั
นไปตามวั
ฒนธรรมที่
ดำ
�รงอยู
โดยลั
กษณะของหุ
นที
ใช้
แสดงนั
น บางประเทศอาจจะ
ไม่
มี
รู
ปแบบเป็
นหุ่
นกระบอกอย่
างที่
เราคุ้
นเคย แต่
จะเป็
การเล่
นผ่
านเงาของตั
วหุ
น คล้
ายๆ กั
บหนั
งตะลุ
งหรื
อหนั
งใหญ่
ในบ้
านเรา เรี
ยกว่
า “หุ่
นเงา” เช่
น หุ่
นเงาของมาเลเซี
ย หรื
หุ่
นเงาของอิ
นโดนี
เซี
ยที่
มี
ชื่
อเรี
ยกว่
า "วายั
ง กุ
ลิ
ต" (Wayang
Kulit) รวมไปถึ
ง “หุ่
นหนั
ง” ของประเทศกั
มพู
ชาด้
วยเช่
นกั
โดยจะมี
ชื่
อเรี
ยกว่
า “สะเปกธม” (Sabek Thom) เป็
นต้
เมื่
อพิ
จารณาความคล้
ายคลึ
งของวั
ฒนธรรม
การแสดงหุ่
นในแถบเพื่
อนบ้
านเราแล้
ว จะเห็
นได้
ว่
วั
ฒนธรรมหุ่
นเชิ
ดของประเทศริ
มฝั่
งลำ
�น้ำ
�โขงนั้
น ไม่
ว่
จะเป็
นประเทศไทย ลาว พม่
า และกั
มพู
ชา ต่
างก็
ดู
เหมื
อนว่
มี
ความคล้
ายคลึ
งกั
น ทั้
งรู
ปลั
กษณ์
และเรื่
องราวที
นำ
�มาแสดง
เห็
นได้
จากลั
กษณะโครงสร้
างของหุ
น และรู
ปแบบที่
ส่
วนใหญ่
จะเป็
นหุ
นกระบอก และมี
หนั
งใหญ่
ที
เล่
นกั
บเงาด้
วยเช่
นกั
หุ่
นกระบอก
ของไทย
ตามหลั
กฐานทางประวั
ติ
ศาสตร์
หุ่
นกระบอก
ของไทยได้
เริ่
มมี
การแสดงอย่
างแพร่
หลายในสมั
ยรั
ชกาลที่
แต่
ก่
อนหน้
านั้
นก็
เริ่
มมี
ปรากฏอยู่
บ้
างแล้
ว โดยสั
นนิ
ษฐานว่
มี
ต้
นแบบมาจากหุ
นจี
นไหหลำ
� ซึ
งสาเหตุ
ที
เรี
ยกว่
า “หุ
นกระบอก”
นั้
นก็
เนื่
องมาจากการใช้
กระบอกไม้
ไผ่
มาเป็
นแกนของตั
วหุ่
โดยตั
วหุ
นกระบอกจะประกอบขึ
นด้
วยส่
วนสำ
�คั
ญ ๔ ส่
วน
ได้
แก่
ศี
รษะหุ่
น ลำ
�ตั
ว มื
อ เครื่
องแต่
งกายและเครื่
องประดั
แรกๆ นิ
ยมเล่
นกั
นในแถบเมื
องเหนื
อ เช่
น สุ
โขทั
ย อุ
ตรดิ
ตถ์
และนครสวรรค์
แล้
วก็
ขยายไปสู่
จั
งหวั
ดอื่
นๆ ทั่
วทุ
กภู
มิ
ภาค
ของประเทศไทยในที่
สุ
ด โดยจะเห็
นได้
ว่
า เมื่
อเข้
าสู่
ภาคไหน
ตั
วหุ่
นก็
จะถู
กปรั
บเปลี่
ยนเพื่
อให้
เหมาะสมกั
บวิ
ถี
ชี
วิ
ตและ
เรื่
องราวของภาคนั้
นๆ
โ ด ย วิ
ธี
ก า ร แ ส ด ง หุ่
น ก ร ะ บ อ ก ค ล้
า ย กั
การแสดงละครรำ
� หากแต่
จะมี
การเปลี่
ยนท่
าทางให้
หุ
นกระบอก ซึ
งหุ
นจะเป็
นตั
วแสดงอยู
หน้
าฉาก และมี
ผู
พากษ์
บทเจรจาขั
บร้
องประกอบการแสดง หรื
อในบางเรื่
องอาจจะ
ไม่
มี
บทพู
ดเลยก็
ได้
โดยจะใช้
การแสดงออกด้
านท่
าทาง
เป็
นตั
วบอกเล่
าและสื่
อความหมายแทนภาษาพู
ด สำ
�หรั
เนื้
อเรื่
องที่
นิ
ยมนำ
�มาแสดงหุ่
นกระบอกในบ้
านเราก็
คื
พระอภั
ยมณี
ไกรทอง ขุ
นช้
างขุ
นแผน หรื
อ รามเกี
ยรติ
เป็
นต้
ส่
วนดนตรี
ประกอบการแสดงนั
นก็
มั
กจะใช้
วงปี
พาทย์
เครื
อง ๕
ร่
วมกั
บการร้
องดำ
�เนิ
นเรื่
องราว
ในอดี
ตหุ่
นกระบอกเป็
นการแสดงที่
นิ
ยมเป็
อย่
างมาก โดยเราจะสามารถพบเห็
นการแสดงหุ
นกระบอกได้
ตามงานพิ
ธี
การต่
างๆ ไปจนถึ
งงานทั
วๆ ไป ซึ่
งจั
ดแสดง
เพื่
อความสนุ
กสนานและสร้
างความบั
นเทิ
งให้
กั
บผู้
ชม เช่
งานสงกรานต์
ปี
ใหม่
ฉลองสมโภชน์
ต่
างๆ รวมทั
งงานศพด้
วย
ซ้
าย: หุ่
นกระบอกไทย
ขวา: การเชิ
ดหุ่
นกระบอกของไทย
1...,91,92,93,94,95,96,97,98,99,100 102,103,104,105,106,107,108,109,110,111,...124