วารสารวัฒนธรรม มกราคม - มีนาคม ๒๕๕๗ - page 103

103
นอกจากการเป็นผู้วางแนวคิดและลงมือทำ�แล้ว ได้เรี ยนรู้อะไรจากงานนี้บ้ าง?
ได้เรียนรู้ มากมายเลยค่ะ อันดับแรก เรื่องราว
ของสตรีสู้ ชีวิตในสามจังหวัดชายแดนใต้ที่เราไม่เคยรู้มาก่อน
แต่ละคนที่ มารับรางวัลต้ องผ่านอะไรมาเยอะเหลือเกิ น
ยกตั วอย่าง เช่น คุณแยน๊ะ สะแลแม ลูกชายตกเป็นหนึ่ งใน
๕๘ จำ�เลย “คดี ตากใบ” ทั้ งที่ แค่ ไปรั บจ้างขั บรถให้ เขา
โดยไม่รู้ เรื่องอะไรด้ วย ทีแรกแยน๊ะสู้เพื่ อลูก หัดพูดไทย
ไปฟั งศาล ติดต่อทนาย เตรียมหลักฐาน แล้วระหว่ างนั้น
สามีก็ถูกยิงตายไปอี กคน เธอยืนหยัดเรียกร้ องความเป็นธรรม
จนต่ อมาศาลยกฟ้อง และเดี๋ยวนี้เธอก็กลายเป็ นแกนนำ�
เครื อข่ายผู้ หญิงเพื่ อสั นติ แม้ ตัวเองจะพ้ นทุ กข์แล้ วก็ยั ง
ติดตามดูแลช่วยเหลือคนอื่นๆ จนใครๆ ก็รู้จักและนับถือน้ำ�ใจ
อีกคน เป็นหญิงสาวชื่ อ อารีด้า สาเม๊าะ คนนี้พ่อโดนยิงตาย
ตอนเธอเรียนมหาวิทยาลัยปีสอง พอจบออกมาก็เข้าร่วม
องค์กรต่างๆ เพื่อสร้างสั นติภาพ และทำ�งานเป็ นนักข่าว
นักสื่อสาร ในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนใต้ จริงๆ แล้วประวัติ
และผลงานของทั้งสิบคนน่ าทึ่งมาก แต่ เล่าที เดียวไม่หมด
เอาเป็นว่า ความเข้ มแข็งและการลุ กขึ้นมาทำ�งานเพื่อสังคม
ของพวกเธอ จุดพลังใจให้เรามากทีเดียว
ปัญหาชายแดนใต้ที่ซับซ้อนและเรื้ อรังมาหลายปี มีผลกระทบต่องาน
ด้านศิลปวัฒนธรรมอย่างไรบ้าง?
ถ้าเป็ นเรื่องของศิลปะวรรณกรรม ต้ องบอกว่า
งานเขี ยนดี ๆ มักเกิ ดขึ้ นท่ ามกลางสถานการณ์ เลวร้ าย
ไม่ว่าที่ไหนในโลก ลองนึ กดู เวลาเราอ่านข่าวความรุนแรง
ในสามจังหวัดความรู้สึกจะเป็นแบบหนึ่ ง พูดรวมๆก็คือ “ไม่ชอบ”
แต่พอมาอ่านงานวรรณกรรมที่นำ�เสนอเรื ่องราวลึ กลงไปอีก
มีทั้งทุกข์สุ ข แง่มุมต่างๆ เราชอบเพราะได้อ่านชีวิต ไม่ใช่ แค่
ตัวเลขความตาย การสูญเสีย ระยะหลังตามเวทีประกวดบทกวี
เรื่องสั้น ในส่วนกลาง เรื่องราวจากสามจังหวัดชายแดนใต้
มักจะมาแรง ก็ เพราะเขามีเรื่ องที่ต้ องเล่า และบอกเล่ า
อย่างหนักแน่น ไม่ ใช่แค่ จินตนาการขึ้นมา หรื อหยิบอะไร
เล็กๆ น้ อยๆ มาปั้นเป็นประเด็นใหญ่ โต
แต่งานศิลปะประเภทที่ทำ�คนเดียวโดยลำ�พั งไม่ได้
อย่ างพวกชมรมถ่ายภาพ อาจลำ�บากหน่อย ระยะหลั ง
ก็มีการรวมตั วในพื้นที่มาทำ �อะไรดีๆ ใช้ภาพถ่ายเป็ นสื่อ
ปลุกสำ�นึกรักสันติ รักถิ่นเกิด เวลาไปจัดแสดงในที่ปลอดภัย
ก็ มีคนมาดู ได้ผลดี ในระดั บหนึ่ ง แต่ก็ ยังจำ �กัดตรงที่ว่ า
เรื่องอื่นๆ ที่ได้เรียนรู้ระหว่ างทำ�งานก็คือ ต้องมี
ทีมที่ รู้ใจ คิดทันกัน และเชื่อฝีมือกันด้วย ที่สำ�คัญ เราต้อง
ตีโจทย์ให้ได้ก่ อนว่า ทำ�อย่างไร เรื่องราวชีวิ ตที่เต็มไปด้วย
ปัญหาแต่กล้าแกร่ง ซึ่งอยู่นอกกระแสหลักของสังคมข่าวสาร
จึงจะเรียกความสนใจจากสื่ อมวลชนและคนทั่วไปได้ ซึ่งอันนี้
ก็ต้องใช้ศิลปะภาพถ่าย และเนื้อหา บวกกับวิ ธีการจัดงาน
คือทุกอย่างต้องออกมาดูดี มีระดั บ เราโชคดีที่ได้ คนเก่งๆ
มาช่วย ทั้งช่างภาพ คนออกแบบนิทรรศการ และประชาสัมพันธ์
ตัวเราก็ แค่รวบรวมเนื้ อหาให้ เขาเอาไปแปรรูปออกมา
แล้วก็ แจกงาน ใครทำ�อะไรแค่ไหน อย่างภาพถ่ายขาวดำ�ของ
ผู้ได้รับรางวัล เลือกตัวช่างภาพ จิระพงษ์ วงศ์วิวัฒน์ ที่หาดใหญ่
ให้นัดถ่ายรวดเดี ยวสิ บคนที่ปัตตานี แค่บอกว่ าต้องการ
พอร์ตเทรตแนวไหน ช่างภาพก็ ถ่ายออกมาได้สวยสง่ ามาก
พอส่งให้หนังสื อพิมพ์บางกอกโพสต์ เขาลงให้ เต็มหน้าครึ่ งเลย
ทั้ งประวัติผลงานและภาพถ่ายแต่ละคน หรือภาพชีวิตหลากมิติ
ที่จัดนิทรรศการ ช่างภาพสองคนในนั้ นรับงานสำ�นั กข่าว
ต่างประเทศเป็นประจำ� คุณภาพระดับนั้นเลย
ขยายผลได้ไม่ทั่วถึง หรือการรวมกลุ่มของพวกศิลปินดนตรี
กวี เพลง ในพื้นที่ก็ยังมีอี กมากที่ คนนอกไม่เคยรับรู้ ที่ โดดเด่น
และโด่งดั งมากก็คื อ วงออร์เคสตราเยาวชนของเทศบาล
เมืองยะลา ซึ่ งนายกเทศมนตรีทุ่มเทจัดหาเครื่ องดนตรีคลาสสิก
ร้อยกว่ าชิ้น เปิดรับสมัครให้เด็กๆ มาฝึกฝนร่วมวงแสดงกัน
หลายรุ่นแล้ ว เป็นการสร้ างสรรค์ทางศิลปะและยังทำ �ให้
เด็กๆ ได้ ใช้เวลาอย่างมี คุณภาพ ดนตรี ยังช่วยกล่อมเกลาให้
จิตใจอ่อนโยน รักสงบสันติ อีกด้ วย ในนิทรรศการของเราก็
มีภาพวงออร์เคสตรานี้ พร้อมคำ�บรรยาย ให้คนกรุงได้ทึ่งกัน
เชื่ อว่า สถานการณ์ ในพื้นที่ สามจั งหวั ดไม่ได้
ขัดขวางการสร้างสรรค์ศิ ลปะ หรื อสื บสานวั ฒนธรรม
ประเพณีที่ดีงาม แต่ปัญหาอยู่ที่ว่ า โอกาสที่จะแสดงออก
หรือเผยแพร่สู่โลกภายนอกอาจจะยั งน้อยอยู่ เพราะโดน
กลบด้วยอย่างอื่ นเสี ยหมด จึ งเป็ นหน้ าที่ของรั ฐและ
ฝ่ายบริหารท้องถิ่ นที่จะต้องช่วยดูแล พัฒนา ส่งเสริมต่อไป