36
ปั
กขทื
นล้
านนาแต่
เก่
าก่
อน
คนล้
านนาในอดี
ตจะนั
บวั
นแบบ
วั
นเม็
คื
อาทิ
ตย์
- เสาร์
แล้
วก็
ยั
งนิ
ยมนั
บเป็
นข้
างขึ้
นกั
บข้
างแรม โดย
จะนิ
ยมนั
บเดื
อนเป็
นเดื
อนทางจั
นทรคติ
ส่
วนปี
หากมี
การบั
นทึ
กเป็
นลายลั
กษณ์
อั
กษรก็
จะนิ
ยมบั
นทึ
กด้
วย
ปี
จุ
ลศั
กราช และบั
นทึ
กปี
ใน
ระบบหนไท
แต่
หากใช้
กั
ในชี
วิ
ตประจำ
�วั
นทั่
วไปก็
จะนั
บปี
ตามปี
นั
กษั
ตร
สำ
�หรั
บการเปลี่
ยนปี
ใหม่
ก็
จะอาศั
ยจากการโคจร
ของดวงอาทิ
ตย์
ตามคั
มภี
ร์
ที
มี
ชื
อเรี
ยกแตกต่
างกั
นไป อย่
างเช่
สุ
ริ
ยยาตร์
เพทั
งคศาสตร์
มั
ธยมสิ
ทธานต์
คั
มภี
ร์
มู
ลละ
เป็
นต้
น ซึ่
งจะต้
องคำ
�นวณโดยผู้
เชี่
ยวชาญ โดยการเปลี่
ยน
ปฎิ
ทิ
นโบราณของชาวเหนื
อที่
สื
บทอดกั
นมาอย่
าง
ยาวนาน ที่
เรี
ยกว่
“ปั
กขทื
นล้
านนา”
นั้
น ไม่
เพี
ยงแต่
คน
ล้
านนาเท่
านั้
นที่
ผู
กพั
นกั
บการประกอบพิ
ธี
กรรมซึ่
งเกี่
ยวเนื่
อง
กั
บการดำ
�รงชี
วิ
ตในแต่
ละวั
น เพราะสั
งคมไทยเราเป็
นสั
งคม
ชาวพุ
ทธ จึ
งให้
ความสำ
�คั
ญกั
บการถื
อฤกษ์
งามยามดี
ในการประกอบกิ
จกรรมต่
างๆ เพื่
อให้
สิ่
งเหล่
านั้
นสำ
�เร็
จลุ
ล่
วง
และดำ
�เนิ
นไปอย่
างราบรื่
น สร้
างความเป็
นสิ
ริ
มงคลให้
กั
ชี
วิ
ต เช่
นเดี
ยวกั
นชาวล้
านนาก็
ให้
ความสำ
�คั
ญกั
บการยึ
ดถื
ปฏิ
บั
ติ
ตามจารี
ตประเพณี
โบราณอย่
างเคร่
งครั
ด จะประกอบกิ
อั
นใดนั
น จะต้
องทำ
�ในวั
นที
เหมาะสม หากแต่
ปั
กขทื
นล้
านนา
ก็
จะแตกต่
างไปจากปฏิ
ทิ
นที่
เราใช้
กั
นอยู่
ในปั
จจุ
บั
น จึ
งทำ
�ให้
น้
อยคนนั
กที่
จะสามารถนั
บวั
นตามปั
กขทื
นล้
านนาได้
อย่
างถู
กต้
อง
สำ
�หรั
บที
มาของปั
กขทื
นล้
านนาในอดี
ตนั
น หลั
กฐาน
ที่
ทำ
�ให้
ทราบว่
า ชาวล้
านนาในสมั
ยก่
อนได้
มี
การจดบั
นทึ
เกี่
ยวกั
บวั
นเวลาต่
างๆ พบได้
จากศึ
ลาจารึ
กในวั
ดเชี
ยงมั่
บั
นทึ
กตำ
�นานนิ
ทานพื
นบ้
าน วรรณกรรมล้
านนา หรื
อบั
นทึ
กฏหมาย
มั
งรายศาสตร์
ซึ่
งในอดี
ตนั้
นจะถื
อวั
นดี
หรื
อวั
นฤกษ์
ดี
ในการออกรบกั
บข้
าศึ
กศั
ตรู
และนั่
นเป็
นการสะท้
อนให้
เห็
ถึ
งค่
านิ
ยม รวมถึ
งทั
ศนะคติ
ของคนในสั
งคมของชาวล้
านนาอดี
ได้
อย่
างชั
ดเจน
ปี
ใหม่
นั้
นก็
จะตรงกั
บเดื
อนเมษายน ประมาณช่
วงวั
นที่
๑๓
๑๔ และ ๑๕ ซึ่
งคนล้
านนาจะเรี
ยกช่
วงนี้
ว่
า “วั
นปี
ใหม่
เมื
อง”
นั่
นเอง
ในการดู
วั
นรอบปี
นั้
น คนล้
านนาเรี
ยกว่
า ปั
กขทื
ซึ่
งเป็
นลั
กษณะที
เรี
ยกว่
า “ปั
กขทื
นหน้
าเดื
อน” นิ
ยมบั
นทึ
กลง
บนพั
บสาและใบลาน โดยจะมี
การบั
นทึ
กด้
วยอั
กษรธรรมล้
านนา
มี
ลั
กษณะเป็
นสู
ตรการคำ
�นวณหาวั
นเวลาที่
จะแบ่
งออก
เป็
นช่
องๆ ซึ่
งเป็
นรู
ปแบบของปฏิ
ทิ
นที่
จะคำ
�นวณเฉพาะ
วั
นขึ้
น ๑ ค่
�ของแต่
ละเดื
อนทางจั
นทรคติ
แบบล้
านนาเท่
านั้
เมื
อนำ
�ไปใช้
งาน ผู
ใช้
ก็
จะต้
องนั
บวั
นที
เหลื
อตามลำ
�ดั
บเรื
อยไป
ศิ
ลาจารึ
กวั
ดเชี
ยงมั่
น ด้
านที่
1...,28,29,30,31,32,33,34,35,36,37 39,40,41,42,43,44,45,46,47,48,...124