Page 31 - วารสารวัฒนธรรม ตุลาคม - ธันวาคม ๒๕๕๖

29
ตุลาคม-ธันวาคม ๒๕๕๖
สู่ซุ้มพระปรางค์ ทำ�เป็นพญานาคขนาดใหญ่ประดับกระจก
อยู่ที่เชิงบันได เป็นต้น
แบบแผนการประดับกระจกได้สื บทอดมายั ง
สมัยรัตนโกสิ นทร์ ดังจะเห็ นได้จากการประดับกระจกตาม
วัดวาอารามและสถาปัตยกรรมของกษัตริย์ อย่างแพร่หลาย
การประดับกระจกตกแต่งบนพื้นผิววัตถุต่างๆ ได้รับความนิยม
อย่างกว้างขวางจนกระทั่ งรัชกาลที่ ๔ โปรดฯ ให้ตั้ งกรมหุงกระจก
แยกออกมาเป็นเอกเทศจากกรมช่างสิบหมู่ เพื่ อผลิตกระจก
ไว้ใช้ในราชการ เข้าใจว่าฝีมือการหุงกระจกของไทยในครั้งนั้น
อาจไม่ดีนัก หรืออาจผลิตไม่ ทันต่อความต้องการ ครั้ งถึง
สมัยรัชกาลที่ ๕ จึงมีการสั่ งซื้อกระจกเกรียบจากจีนมาใช้
เป็นกระจกสี ที่ คาดอยู่บนแผ่ นดีบุก มี ทั้งแผ่ นบางและ
แผ่นหนา ชนิดแผ่นบางสามารถใช้กรรไกรตัดแต่ งได้ มักใช้
ในงานที่ต้องการความประณีต เช่นตัดเป็นแววเครื่องประดับ
ศิราภรณ์โขน ละคร เมื่อต้องกับแสงไฟจะดู งดงามแวววาว
ประดุจเพชรพลอย หรือประดับลายทองแผ่นลวดบนเครื่ องสูง
ราชวัตร ฉัตร ธง ส่วนชนิดแผ่นหนาใช้ประดับตู้ โต๊ะ ช่อฟ้า
ใบระกา หน้าบัน เป็นต้น
กระจกเกรียบที่นิยมใช้กันมาแต่โบราณยังคงใช้กัน
มาอย่างต่อเนื่อง จนกระทั่งสงครามโลกครั้งที่ ๒ จีนประสบ
ปัญหาเศรษฐกิจตกต่ ำ�จนต้องเลิกการผลิ ต ทำ�ให้ กระจก
มีราคาแพงและหาซื้อยาก กระจกรุ่ นหลังๆ จนถึงปัจจุบันที่
ใช้ในการประดับเป็นกระจกแก้วสี ส่ วนใหญ่สั่งซื้อมาจาก
ญี่ ปุ่น เกาหลี และพม่า กระจกแก้ วสี นี้หุ งด้วยทราย
จนหลอมละลาย แล้วเป่าให้เป็ นลู กโป่ งใหญ่และกรี ดให้
เป็นแผ่น ผิวกระจกจึ งมีความโค้งที่สะท้อนให้ความแวววาว
ด้านหลั งอาบด้วยปรอทเคลื อบน้ำ�ยาเคมี กระจกแก้ วมี
ความหนากว่ากระจกเกรียบ ต่อได้หยาบและประกอบงานได้
ไม่ประณีตเท่ า การประดับกระจกมี ๔ แบบคือ
๑. ประดับกระจกบนพื้ นเต็ มหน้า เช่น ช่อฟ้ า
ใบระกา หางหงส์ เสาระเบียง ท้องไม้แท่นฐานต่างๆ เป็นต้น
๒. ประดั บบนร่องบนพื้ นลายที่แกะสลักหรือปูน
ปั้นลงรั กปิดทอง เรียกว่า ปิดทองร่ องกระจก เช่น คันทวย
บุษบก ธรรมาสน์ หน้าบัน เป็นต้ น
๓. ประดับพื้นไม้ที่ขุดเป็นร่องลวดลายต่างๆ แล้ว
ประดับกระจกสีลงในช่องลวดลายนั้นๆ พื ้ นปิดทอง เรี ยกว่า
ประดับกระจกลายยา เช่น บานประตู หน้าบัน เป็นต้น
๔. ประดั บกระจกผสมการประดับมุกเป็นลาย
ต่างๆ เรียกว่า มุกแกมเบื้อ
งานประดั บกระจกมีงานรักเข้ามาเกี่ยวข้องเสมอ
คือต้องทารักบนพื้ นผิววัตถุชั้นหนึ่ งก่อน พอรักหมาดจึงลง
รักสมุกเป็ นพื้นติ ดกระจก ช่างจะต้องกำ �หนดแบบและ
โครงสร้างของสี ตัดแบ่งขนาดของกระจกให้ได้สีและขนาด
ตามลักษณะของงาน เวลากดกระจกให้จมลง พื ้นสมุ ก
จะปลิ้นออกมาเม้มกระจกยึดเป็ นเกราะกันน้ำ�มิให้ น้ำ �ซึม
เข้าไปหลังกระจก กระจกจะติดทนไม่หลุดง่าย สมุกที่ปลิ้น
ออกมานี้เรียกว่าสาแหรก ผึ่งทิ้งไว้ให้แห้งพอสมควรจึงกวด
ผิวกระจกให้จมพื้นเสมอกัน
งานปิดทองร่ องกระจก พระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม