Page 30 - วารสารวัฒนธรรม ตุลาคม - ธันวาคม ๒๕๕๖

28
งานประดับกระจก
งานประดับกระจกเป็นงานที่มีความสำ�คัญไม่น้อย
แม้ต้ องทำ�ตามหลังหรื อเป็นงานประกอบขั้นสุ ดท้ ายของ
งานแกะสลักไม้ งานปู นปั้น หรือการลงรักปิ ดทองก็ตาม
งานประดับกระจกจะช่วยตกแต่ งให้งานเหล่านั้นดู สดสวย
แพรวพราวด้ วยสี สันและลวดลายของกระจกที่ ช่ างได้
บรรจงตกแต่งขึ้ น กระจกมีความทนต่อดินฟ้าอากาศ จึงพบ
การประดั บกระจกบนองค์ประกอบสถาปัตยกรรม เช่ น
หน้าบัน คันทวย ช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ ฝาผนัง เสา ระเบี ยง
เป็นต้น ไปจนถึงเครื่องใช้ต่างๆ ทั้งเล็กและใหญ่ เช่น ตะลุ่ม
เตียบ ตลับ ตู้ โต๊ะ ตั่ ง เตียง ธรรมาสน์ โขนเรื อพระที่นั่ง
เป็นต้น
การประดับกระจกคงได้รับอิทธิพลมาจากอินเดีย
ซึ่งนิยมประดั บกระจกชิ้นเล็ กๆ ลงบนเสื้อผ้า ย่าม ล่ วม และ
เครื่องสูงของกษัตริย์ ในสมัยอยุธยาก็ มีความนิยมประดับ
กระจกบนข้าวของเครื่องใช้ให้สวยงาม ดังในตำ�นานกรุงเก่า
ได้กล่ าวว่าย่านป่ าทุงหมาก ซึ่ งเป็นย่ านค้ าขายเสื้อและ
กางเกงประเภทต่างๆ รวมทั้งล่วม ถุ งหมากสักหลาดปักทอง
ประดับกระจก ถุงยาสูบปักทองประดับกระจก ย่านป่าเตรียบ
ที่มีการขายตะลุ่มประดับกระจก เป็นต้ น ส่วนการประดับกระจก
ในงานสถาปัตยกรรม มีหลั กฐานทางเอกสารสมัยอยุธยา
ตอนปลายปรากฏอยู่ หลายแห่ง เช่น ในจดหมายเหตุ
ที่ราชทูตลั งกาเดินทางเข้ามายังกรุงศรีอยุธยา ได้บรรยายถึง
ศิลปะสถาปัตยกรรมวัดมหาธาตุว่าที่พนักบั นได ๒ ข้างที่จะขึ้น
ปิดทองขณะที่รักยังไม่แห้ งพอ ทองที่ปิดจะจมและหมองด้าน
ไม่เป็นเงา หรือถ้ารักแห้งเกินไปจะปิดทองไม่ติ ดไม่เสมอกัน
ทำ �ให้วัตถุนั ้ นด่างเห็นพื้นรัก การปิดทองใช้ทองคำ�เปลว ๑๐๐ %
ปิดเรียงกันไปให้ทั่ว ให้แผ่นทองเกยกั นประมาณ ๒ มิลลิเมตร
เพื่ อเวลากวดทองจะได้ไม่ เห็นเป็นรอยต่ อระหว่างแผ่ น
การกวดทองคือการใช้นิ้ วกดทองเบาๆ ให้ติดบนพื้นรักบนวัตถุ
หากเป็นโลหะเช่นพระพุทธรูป เมื่อขัดจนเรียบแล้ ว
จะใช้ รักสมุ กเพื่อปรับพื้นให้เรียบเสมอกันเสียก่อน แล้วจึงทา
รักน้ำ�เกลี้ยง (รักสมุกคื อการนำ�รักมาเคี่ ยวด้วยไฟอ่ อน ผสม
สมุกที่ทำ�จากกะลามะพร้าว อิฐ หรือใบตองแห้ง อย่างใด
อย่างหนึ่ง นำ�มาเผาไฟจนเป็นถ่านและบดละเอียด เพราะ
เมื่อผสมกั บรักแล้วจะมี เนื้อและมีน้ำ�หนัก) ถ้าปิดทองลงบน
งานแกะสลั กหรืองานปูนปั้นหรื องานหล่อโลหะที่มีลวดลาย
ซับซ้อนหลายชั้ น เมื่อปิดทองเรียงจนทั่วและกวดทองแล้ว
ตามซอกต่ างๆ จะใช้แปรงหรือพู่ กันแบนจิ้ มทองแล้ วกด
แทรกลงไปตามร่องของลวดลายนั้ นๆ เรียกว่าการซ่ อมทอง
การลงรักปิดทองมีหลายประเภท ได้แก่ ปิดทอง
เต็ มพื้นผิวเรียบ ปิดทองในส่วนที่เป็นลายบนพื้นแดง (ปิดทอง
ร่องชาด) ปิดทองในส่วนที่เป็ นลาย ส่วนที่เป็นช่องว่างและ
พื้นประดับกระจก (ปิดทองร่องกระจก) ปิ ดทองบนพื้นผิวเรียบ
และขุดลายบนพื้นผิวและประดับกระจก (ปิ ดทองลายยา)
เป็ นต้น
ลายรดน้ำ�บนฝาผนังภายในหอเขียน วังสวนผักกาด
ซึ่งเดิ มคือหอไตรจากวัดบ้านกลิ้ง อำ�เภอบางปะอิน
พระนครศรี อยุธยา
งานปิดทองร่ องกระจก หน้าบันพระอุโบสถ วัดอรุณราชวราราม ราชวรมหาวิหาร