Page 64 - วารสารวัฒนธรรม ฉบับ ๑

62 วัฒนธ รม
ย้ อนกลับไปในอดี ตคงไม่สามารถบอกได้แน่ชัดว่าการนวด
แผนไทยเกิ ดขึ้นครั้งแรกเมื ่อใด แต่หลั กฐานเอกสารที่ชั ดเจน
เกี ่ยวกับหมอนวดและการนวดแผนไทย พบในสมัยกรุ งศรีอยุธยา
ตั ้งแต่รั ชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ในพระไอยการนา
ต�าแหน่งนาพลเรือน คือต�าแหน่งข้าราชการต่าง ๆ ในฝ่ายพลเรือน
ออกนามกรมหมอนวดและขุ นนางที่เป็นเจ้ากรมไว้ ว่า กรมหมอ
นวดขวา มีหลวงราชรักษาเป็นเจ้ ากรม และกรมหมอนวดซ้าย มี
หลวงราโชเป็นเจ้ากรม
ทว่าเมื่อกรุงศรีอยุ ธยาเสียแก่พม่ า พ.ศ. ๒๓๑๐ ต�าราแพทย์
แผนไทยได้ถูกท�าลายและสู ญหายไปเป็นอันมาก
กระทั่งพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้ าจุฬาโลกมหาราช
รั ชกาลที่๑ ได้ย้ายราชธานีจากฝั่งธนบุรีมาฝั่งพระนคร และทรง
ปฏิ สังขรณ์วัดโพธารามหรือวั ดโพธิ์ขึ้นเป็ นอารามหลวง ให้ชื่อว่ า
วั ดพระเชตุพนวิมลมั งคลาราม ทรงมีรั บสั่งให้ สืบเสาะรวบรวม
ต�ารายา ฤๅษี ดัดตน และต�ารานวด น�ามาแสดงไว้ตามศาลาราย
ของวัดโพธิ์เพื่อให้คนทั่วไปสามารถเข้ามาศึกษาหาความรู้
ต่ อมาในปี พ.ศ. ๒๓๗๕ พระบาทสมเด็ จพระนั ่งเกล้า
เจ้ าอยู่หัว รัชกาลที่๓ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ปฏิสังขรณ์
วัดโพธิ ์อีกครั้ง ทรงให้ หล่อรูปฤๅษีดัดตนโลหะ ๘๐ ตน รวบรวม
ต� าราการแพทย์และต�ารานวด รวมทั้งให้จารึกสรรพวิ ชาต่าง ๆ
ลงบนแผ่นศิลา บ้างอยู่ในรูปจิตรกรรมฝาผนัง ประดับตามศาลาราย
เสาระเบี ยงและพระอุโบสถภายในวัดโพธิ์รวมทั้ง “ต�าราหมอนวด
จ� านวน ๖๐ ภาพ” ซึ ่งจารึกไว้ ณ ศาลาหน้ าพระมหาเจดีย์ด้าน
เหนื อ เท่ากับเป็นการช่ วยอนุรักษ์ ศาสตร์การนวดแผนไทยให้ชน
รุ่ นหลังได้ศึกษาสืบทอดมาจวบจนปัจจุบั น
การนวดแผนไทยซึ ่งประกอบด้วย การกด การบีบ การคลึง
เค้ น การดัด การประคบ และการอบตัว นับเป็นการรั กษาโรคด้วย
วิธีการธรรมชาติเพราะการนวดจะช่วยให้ ระบบไหลเวียนเลือดใน
ร่างกายคนเราท� างานได้ดี ขึ้น กล้ ามเนื้อที ่ตึงหรื อแข็งเกร็ งจะ
ผ่อนคลาย และช่วยกระตุ้นระบบประสาทต่าง ๆ ให้ท�างานดีขึ ้น
ยังช่วยให้ระบบข้อต่ อและเส้นเอ็นเกิ ดความยืดหยุ่น
หลักการส�าคัญของการนวดแผนไทย ก็คือแนวเส้นประธาน
๑๐ ซึ่งมี จุดเริ่มต้นบริ เวณรอบสะดือ แล้ วแยกออกไปตามทิศทาง
ต่ างกัน เพื่อควบคุ มส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย หากเส้นประธาน
๑๐ มี ความผิดปกติจะท�าให้เกิดโรคในลักษณะต่างกันไป
เส้นประธานทั้ง ๑๐ เส้น ได้ แก่อิทา ปิงคลา สุมะนา กาลทารี
หัสรังษีทวารีจันทภูสัง รุช�า สิกขิณีและ สุขุมัง โดยเส้นประธาน
แต่ละเส้นมี ความสัมพันธ์กับอาการเฉพาะของเส้นนั้น ๆ