64
วั
ฒนธ รม
เส้
นอิ
ทาและปิ
งคลา เกี
ยวข้
องกั
บอาการบริ
เวณศี
รษะ เช่
น 
ปวดศี
รษะ
เส้
นสุ
มะนา เกี
ยวข้
องกั
บอาการของอวั
ยวะแนวกลางล�
าตั
ว 
เช่
น ลิ้
น คาง อก
เส้
นกาลทารี
 เกี่
ยวข้
องกั
บอาการของแขนและขา 
เส้
นหั
สรั
งษี
และทวารี
 เกี่
ยวข้
องกั
บอาการทางตา
เส้
นจั
นทภู
สั
งและรุ
ช�
า เกี่
ยวข้
องกั
บอาการของหู
เส้
นสิ
กขิ
ณี
 เกี่
ยวข้
องกั
บอาการของทวารเบา
เส้
นสุ
ขุ
มั
ง เกี่
ยวข้
องกั
บอาการของทวารหนั
ก 
ดั
งนั
นหมอนวดจึ
งต้
องเรี
ยนรู
และจดจ�
าทางเดิ
นของเส้
ประธาน ๑๐ ให้
แม่
นย�
า เพราะตลอดแนวของแต่
ละเส้
น 
ล้
วนประกอบด้
วย “จุ
ดแก้
” ส�
าหรั
บบ�
าบั
ดรั
กษาอาการเจ็
บป่
วย 
ที่
ต่
างกั
นอกจากนั
นแนวทางการนวดแผนไทยในปั
จจุ
บั
นยั
งแบ่
งออก 
เป็
นสองกลุ
มหลั
ก กลุ
มแรกคื
อการนวดแบบเชลยศั
กดิ
 อี
กกลุ
มคื
การนวดแบบราชส�
านั
(ขวา) นวดแผนไทยเป็
นอาชี
พที่
คนตาบอดท�
าได้
ดี
ช่
วยให้
พวกเขาสามารถหาเลี้
ยงตนเองได้
ในภาพ นั
กเรี
ยนนวดของศู
นย์
พั
ฒนาสมรรถภาพ
คนตาบอดฝึ
กก�
าลั
งนิ้
วของตนด้
วยการยกตั
วขึ้
นจากพื้
ในท่
านั่
งขั
ดสมาธิ
(ขวาล่
าง) นั
กเรี
ยนนวดคร�่
าเคร่
งฝึ
กซ้
อม
ตามค�
าแนะน�
าของอาจารย์
หลายคนมาเรี
ยนนวดแผนไทยด้
วยความหวั
จะไปท�
างานต่
างประเทศ 
(ล่
าง) ภาพจารึ
กต�
าราหมอนวดที่
วั
ดพระเชตุ
พน-
วิ
มลมั
งคลาราม (วั
ดโพธิ์
) แสดงให้
เห็
นแนวเส้
นประธาน ๑๐
และจุ
ดกดนวดแก้
โรคต่
างๆ เป็
นความรู้
ที่
สื
บทอดมาแต่
โบราณ
1...,56,57,58,59,60,61,62,63,64,65 67,68,69,70,71,72,73,74,75,76,...124