นิตยสารวัฒนธรรม ฉบับ ๔ ปีพ.ศ.๒๕๕๗ - page 99

99
ตุลาคม-ธันวาคม ๒๕๕๗
ส่ วน “ต�ำรับท้าวศรี จุฬาลั กษณ์” หรือ “ต� ำนาน
นางนพมาศ” ที่ระบุว่าเป็ นพระสนมเอกของพระร่วงเจ้า
แห่งกรุ งสุโขทั ย และเป็ นผู้คิ ดประดิษฐ์ กระทงรู ปดอกบัว
กมุท - บัวที่บานยามราตรีเพียงปี ละครั้งในคืนเพ็ญเดื อน ๑๒
อันเป็นต้นแบบของกระทงที่ใช้ลอยกันมาจนถึงวันนี้ รวมทั้ง
เป็นที่มาของการประกวดนางนพมาศนั้น มีนักประวัติศาสตร์
หลายส�ำนั กวิเคราะห์ ตรงกันว่า “ต�ำรั บท้าวศรีจุฬาลักษณ์”
ไม่น่าจะเป็นเอกสารสมัยสุ โขทั ย แต่น่าจะแต่งขึ้นใหม่ใน
แผ่นดินรัชกาลที่ ๓ แห่ งกรุงรัตนโกสินทร์ เพื่อเป็นวรรณคดี
กึ่งคู่มือปฏิบัติตนของนางในราชส�ำนัก โดยอ้างพระวินิจฉัย
ของสมเด็จฯ กรมพระยาด� ำรงราชานุภาพ ที่ว่ าหนังสือเล่มนี้
มีการกล่าวถึ งปืนใหญ่และชาติ ฝรั่งอเมริ กา ซึ่งยังไม่ มีใน
สมัยสุ โขทัย
จึงกล่าวได้ว่าประเพณีลอยกระทง เผาเทียน เล่นไฟ
ในประเทศไทย กับเทศกาลน�้ำของกัมพู ชา มีต้นรากทาง
วัฒนธรรมเดียวกัน คื อรับอิทธิพลศาสนาพราหมณ์ฮินดู และ
ศาสนาพุทธฝ่ ายเถรวาท
ส่วนในประเทศลาว ให้ความส�ำคัญกับประเพณี
ไหลเฮือไฟ หรือลอยเรื อไฟ เพื่อบู ชารอยพระพุทธบาท
ที่ประทับไว้ ณ ริมฝั่งแม่น�้ำนัมทานที เมื่อครั้งเสด็ จไปแสดง
ธรรมเทศนาโปรดพญานาคตามที่ปรากฏใน “อรรถกถา
ปุณโณวาทสู ตร” รวมถึ งธรรมเนียมการลอยประที ป
บูชาเทพเจ้ าและสิ่งศั กดิ์สิ ทธิ์ ที่ เลื่อนไหลถ่ายเทมาจาก
สังคมอินเดีย จึงเกิดประเพณีไหลเฮื อไฟขึ้น พร้อมๆ กับ
การท�ำกระทงจากวัสดุ ง่ายๆ มาลอยเพื่อเป็นสิ ริมงคลกัน
ในวันออกพรรษาวันขึ้น๑๕ค�่ำ เดือน๑๑นั้นเลยจึงกล่าวได้ ว่า
ลาวไม่มีวั นลอยกระทง ๑๕ ค�่ำ เดือน ๑๒ แต่ อย่างใด
ในขณะที่วั ฒนธรรมของชาวเวียดนาม จะไม่มี
วันลอยกระทงแบบเจาะจงวั นใดวันหนึ่ ง แต่ จะลอยใน
วันส� ำคัญทางพุทธศาสนา อาทิ วันมาฆบู ชา วิสาขบูชา
โดยมีต้ นรากจากศาสนาพุ ทธฝ่ายมหายาน และจากลั ทธิ
บูชาบรรพบุรุษของขงจื๊อ ดังนั้น นอกจากลอยกระทงถวาย
เป็นพุทธบูชาในวั นส�ำคัญทางศาสนาแล้ว ชาวเวี ยดนาม
จะนิยมลอยกระทงที่ เป็นกระดาษสี ทุกครั้งที่จัดกิ จกรรม
ร�ำลึ กถึงบุญคุ ณของบรรพบุรุษ
ธรรมเนี ยมของชาวเวี ยดนามจึ งสามารถลอย
กระทงได้ทุกวัน จนกลายเป็ นจุดขายทางการท่ องเที่ยว
เพราะกระทงกระดาษหลากสีสัน ยามเมื่อต้ องแสงเทียน
ระยิบระยับล่องลอยไปในสายน�้ำ สร้ างความประทับใจ
ให้อาคันตุกะผู้ไปเยือนยิ่งนัก
แต่ ไม่ว่าประเพณีลอยกระทงของชาวอุษาคเนย์
– อาเซียน จะมีรูปแบบหรือสีสันแตกต่ างกันเพียงใด และมี
ต้นรากจากศาสนาหรือลัทธิ นิกายที่ แตกต่างกันแค่ไหน ทว่า
ในส่วนลึ กของประเพณีนี้ ล้วนสอนให้ เราส�ำนึ กถึงบุญคุณ
ของธรรมชาติ และบรรพบุรุษ รู้จักการขออภัย และปรับปรุ ง
แก้ไข หากท� ำสิ่งที่ไม่ ถูกต้องดีงาม เพื่อสังคมที่ร่มเย็นเป็นสุข
นั่นเอง