วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๗ - page 22

22
การแสดงหมอลำ �กลอน
และหมอล�ำหญิงใช้ค�ำกลอนด�ำเนินเนื้อหา เน้นความสนุกสนาน
มีแคนเป่าคลอให้เกิดอรรถรส ให้ความสุขแก่ ผู้ชม ลักษณะเดียว
กับการร้องเพลงอีแซว หรือเพลงพื้นบ้ านหลายๆ อย่างของ
ภาคกลางที่มุ่ งการเกี้ยวพาราสี แก้ค�ำกันด้ วยไหวพริบปฏิภาณ
เป็นศิลปะการแสดงที่ไม่ใช่ เรื่องจริงทั้งของพ่อเพลง แม่เพลง
และหมอล�ำ
ช่วงที่ ๔ ล�ำเรื่องทั่วไป ล�ำช่วงนี้มีเนื้อหาหลากหลาย
ขึ้นอยู่ที่การตั้งประเด็นเป็นการแสดงภูมิรู้ ในเรื่องราวต่างๆ
เช่น เรื่ องทางพระพุทธศาสนา วรรณคดีที่เกี่ยวกับศาสนา
สถานการณ์ บ้านเมือง การล�ำลักษณะนี้เป็นการแสดงความรู้
ความสามารถของหมอล�ำ เริ่มต้นด้วยการล�ำเรื่องใดเรื่องหนึ่ง
จนหมดสาระก่ อน จากนั้นล�ำถามฝ่ายตรงข้ามว่าจะแก้ ล�ำได้
อย่ างไร หากแก้ได้ถูกต้องถูกใจผู้ฟัง หมอล�ำท่านนั้นก็จะได้รับ
ความนิยมจากผู ้ฟังเช่นเดียวกับล�ำเกี้ยว ซึ่งน�ำไปสู่ความมี
ชื่ อเสี ยงของหมอล� ำท่ านนั้ นๆ ส่งผลทางบวกต่ อการ
ประกอบอาชี พหมอล�ำด้ วย
ช่วงที่ ๕ ล� ำลาหรือล�ำล่องล�ำลา เป็ นการล�ำช่วง
สุดท้ายเพื่อขอบคุณเจ้ าภาพ บุคคลที่เกี่ยวข้อง ขอบคุณผู้ชม
อ�ำนวยพรให้ผู้ ชมทุกคนโชคดีมีสุข ห่ างทุกข์โศกโรคภัยทั้งปวง
การล�ำลานี้บรรยายเนื้อความและความรู้ สึกเสียดายที่ต้อง
จากลาไป จึงมี ค�ำเรียกว่า “ล�ำบั้นออนซอน” ซึ่งมีความหมาย
ถึงการน่ าเสียดายจนไม่ อยากลาจาก ถือเป็นธรรมเนียม
การแสดงทั่วไป และเป็นที่หมายว่ารู้ว่าการแสดงถึงช่วงสุดท้าย
ของการแสดงแล้ว
ในการแสดงหมอล�ำพื้นและหมอล�ำกลอน สิ่ งที่
คู่กันที่ท�ำให้เกิดอรรถรส เกิดสีสันของการแสดงและขาดไม่ได้
คือแคน นั บเป็ นสัญลั กษณ์ที่โดดเด่นของหมอล�ำ โดยมี
หมอแคน ๒ คน บางงานอาจมีเพียงคนเดียวก็ได้ ท�ำหน้าที่
เป่าเคล้าคลอ ประสานเสียงร่วมไปกับแนวการล�ำของหมอล�ำ
ลายแคนที่หมอแคนเป่า มี ๔ ท�ำนองหลัก คือ ลายใหญ่
ลายสุดสะแนน ลายโป้ซ้ าย (ลายติดสูด) และลายส้อย
นอกจากท�ำนองหลักดังกล่าวแล้วยังมีลายแคนอีกจ�ำนวนมาก
ของหมอแคน เช่น ลายแม้ฮ้ างขึ้ นภู ลายสาวเข็ นฝ้ าย
ลายสาวหยิกแม่ ลายลมพัดพร้ าว ลายภูไท ลายภู่ตอมดอก
ลายโปงลาง ลายงัวขึ้นภู ฯลฯ
ส่ านท�ำนองที่ หมอล�ำล�ำนี้มี ๓ ท�ำนองหลัก คือ
ท�ำนองแรกเป็นการล�ำทางยาว (ล�ำล่องหรือล�ำอ่านหนังสือ
ก็เรี ยก) ลักษณะของท�ำนองล� ำมี เอื้อน จั งหวะลีลาและ