วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๗ - page 21

21
เมษายน-มิ ถุนายน ๒๕๕๗
แม่ฉวีวรรณ พันธุ ศิ ลปินแห่งชาติ
ดอกไม้ เทียน ๕ หรือ ๘ คู่) เหล้าขาว ๑ ขวด ไข่ ไก่ดิบ ๑ ฟอง
ผ้าขาว ๑ ผืน ผ้าไหม ๑ ผืน ค่าคาย(ค่าบูชาครู) ตามแต่ละ
หมอล�ำก�ำหนด การแสดงหมอล� ำกลอนครั้งหนึ่ งๆ ใช้เวลา
นานตลอดทั้งคืนไปจนเกือบรุ่งเช้าที่เรียกว่า “บั้นค่อนสิแจ้ง”
คือเวลาเกือบจะถึ งเช้าแล้ว โดยทั่วไปการน�ำเสนอศิลปะการ
ล�ำมีขั้นตอน ๕ ช่วง คือ
ช่วงที่ ๑ ล�ำไหว้ พระบูชาครู หมอล�ำชายล�ำก่อน
แล้วจึ งต่อด้วยหมอล� ำหญิง เริ่ มด้ วยล�ำไหว้ คุณพระศรี
รัตนตรัย เทพยดา สิ่งศักดิ์สิ ทธิ์ทั้งหลายให้คุ้มครองป้องกั น
ล� ำร�ำลึกถึงพระคุ ณของคุ ณครูบาอาจารย์ ที่ได้ สั่ งสอน
ลักษณะเช่นนี้ถือเป็นขนบของศิลปินเพลงร้องพื้นบ้านไทย
ทุกประเภทที่ปฏิบัติเช่นนี้
ช่วงที่ ๒ ล�ำประกาศศรัทธา การล� ำขั้นตอนนี้
เป็นการพรรณนาคุณงามความดี สลับกับขอบคุณเจ้าภาพงาน
ที่ว่าจ้างหมอล� ำมาแสดง หมอล�ำแนะน�ำตนเอง การล�ำศรัทธา
ใช้เวลาค่ อนข้างนาน บางงานอาจใช้เวลาถึง ๒ ชั่ วโมง
หมอล� ำจึ งพิจารณาลั กษณะของงานเพื่อพรรณนาความ
ในสาระที่เกี่ยวข้ อง เป็นการแสดงความรู้ ภูมิปั ญญาของ
หมอล�ำ เช่น หากเป็ นงานบวชพระ หมอล�ำจะล�ำเล่าอานิสงส์
ของการบวช ล�ำอ้างความตามคติค่านิ ยม ความยึดมั่ น
ในพระพุทธศาสนา เรื่องราวที่น�ำมาเทียบเคียงเป็นเรื่องราว
ของต�ำนาน ชาดก นิทานโบราณ แนวปฏิบัติที่สืบทอดกันมา
แต่โบราณ เป็นต้ น
ช่ วงที่ ๓ ล� ำเกี้ยว ล�ำในยกนี้หากเป็ นล� ำที่มี
หมอล�ำชายและหมอล� ำหญิง การล�ำมีเนื้อหาที่มุ่งไปทางด้าน
ความรักความใคร่ ชมโฉม ต้องการเป็นชีวิตคู่ครอง โอ้โลม
เย้าแหย่ ถ้อยค�ำเนื้อความของความหมายสองง่ามสองแง่
ฝ่ายหญิ งอาจะตอบในเชิงขั ดเขินหรือตอบรั บเห็นด้ วย
ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับเนื้อเรื่ องที่น�ำพาไป หมอล�ำที่มีคารมคมคาย
แก้เกี้ยวได้ฉับพลันทันความ ทันความคิดกันย่อมเป็ นที่นิยม
ของผู ้ชม การล�ำเกี้ยวนี้แม่ฉวีวรรณ พันธุ ศิลปินแห่งชาติ
เคยเล่าให้ผู้เขียนฟังว่าต้นแหล่งเกิดอยู่ที่จังหวัดอุบลราชธานี
การล�ำมุ ่งใช้ ค� ำกลอนมาเกี้ยวพาราสี ระหว่างชาย–หญิ ง
โดยใช้ผญา ค� ำ “ผญา” นี้มีลักษณะของการเกี้ยวพาราสี
ด้วยค�ำคม ค�ำเปรียบเปรย ระหว่ างชาย–หญิง เมื่ อหมอล�ำ
น�ำผญามาใช้ในการล�ำ มีหมอล�ำ ๒ คน ระหว่างหมอล�ำชาย