วารสารวัฒนธรรม มกราคม - มีนาคม ๒๕๕๗ - page 84

84
จากภู มิปั ญญาสู ่อัตลั กษณ์และศักยภาพ
ย้อนกลับไปในอดีต วัฒนธรรมการเล่นหนั งหรือ
ละครเงาปรากฏอยู ่ ในอารยธรรมเก่าแก่ของโลกมาแต่โบราณ
เช่น อี ยิปต์ จี น อินเดีย เป็นต้ น และอาจจะเรียกได้ ว่าแทบ
ทุกประเทศในเอเซี ยตะวันออกเฉียงใต้ ต่างก็มีการละเล่น
ชนิดนี้อยู่ โดยรูปแบบหนังที่เล่นกันจะมี ๒ แบบ คือ ชนิ ดที่
ส่วนแขนติ ดกับล�ำตัว มีขนาดใหญ่ เช่น หนังใหญ่ ของไทย
และหนังแสบก (Nang Sbek) ของเขมร และชนิ ดที่ส่วนแขน
แยกส่วนจากล� ำตัวแต่ ร้อยหมุ ดให้ ติดกัน ซึ่ งจะสามารถ
เคลื่อนไหวได้ เช่น หนังอยอง (Nang Ayoung) ของเขมร
วายั งกุ ลิต (Wayang Kulit) ของมาเลเซี ย วายั งยาวอ
(Wayang Jawa) ของชวา และหนังตะลุงของไทย
ก่ อนที่เราจะได้เห็ นตัวหนังโลดแล่นเล่ นเงาอยู ่
หลั งฉากเพื่อให้ ความเพลิ ดเพลินอยู ่นั้น จะต้องมี หลาย
องค์ ประกอบที่มาเกี่ยวข้องกัน ไม่ ว่าจะเป็นนายหนั งหรือ
คนเชิดหนัง นักดนตรี และช่างแกะหนัง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง
ช่ างแกะหนังที่ นั บวันจะลดน้ อยถอยลง และหาผู ้ ที่มี
ความช�ำนาญในการแกะหนังได้ยาก นั่นท�ำให้ “ครูสมพงษ์ ชูจิต”
ช่ างแกะหนังกังวลในเรื่องนี้ อยู่ไม่น้ อย เพราะนั่นไม่ใช่แค่
อาชีพที่เขาท�ำมาหาเลี้ ยงครอบครัว แต่ด้วยหัวใจนั กอนุรักษ์
งานศิลปะการแกะหนังที่มีอยู่ในตัวเขานั่นเอง
ครูสมพงษ์ ชูจิต เป็นคนจังหวัดพัทลุง ภูมิล�ำเนา
อยู่ต�ำบลท่ามะเดือ อ�ำเภอบางแก้ว จังหวัดพัทลุง ปัจจุบัน
อายุ ๕๗ ปี ด้วยความชอบเขียนรูปหนั งตะลุงมาตั้งแต่เด็กๆ
สมัยอยู่โรงเรียนก็ชอบขอกระดาษสมุดเพื่อนๆ เพื่อวาดรูป
หนังตะลุงอยู่บ่ อยๆ เขาเรียนรู ้การแกะหนังด้วยตัวเองมา
ตั้ งแต่เด็ก กระทั่งยึดเป็นอาชีพหลักมาจวบจนปัจจุบัน
จากประสบการณ์ในการฝึกหัดแกะหนังมาตั้งแต่
ปี พ.ศ. ๒๕๑๕ ของครูสมพงษ์ ท�ำให้เขาเชี่ ยวชาญศาสตร์
ทางด้านนี้อย่างหาตัวจับยาก เริ่มต้นการฝึกฝนแรกๆ นั้นเป็นไป
ด้วยความยากล�ำบาก จากการดู แบบที่ช่างแกะหนังคนอื่นๆ
ท�ำไว้ และดูแบบจากผนังโบสถ์ตามวัดวาอารามต่างๆรวมถึงการ
ไปขอเรียนรู้จากช่างแกะหนังตะลุงด้วยตัวเอง แต่ ก็ไม่มีใคร
ที่จะสามารถถ่ายทอดเคล็ดลับให้จนหมดเปลือก จนกระทั่ง
ครูสมพงษ์ ได้พบกั บ “อาจารย์เขี ยว สุ วรรณ” ที่รั บเขา
เข้ าเป็นศิษย์ ซึ่ งถือเป็ นอาจารย์ที่ถ่ ายทอดศาสตร์ และ
ศิลป์ด้ านการแกะหนังให้กับเขาอย่ างละเอียดทุกขั้นตอน
ตั้งแต่การขึ้นลายแกะหนัง ไปจนถึงสามารถแกะลายวาดเส้นได้
จากนั้นครูก็มีผลงานการแกะหนังออกมามากมายจนเป็นที่
ยอมรับจากช่างส่วนใหญ่
ตั้ งแต่นั้นครู สมพงษ์ก็ แกะหนังตามรูปแบบของ
ตนเองเรื่อยมา ซึ่ งเอกลักษณ์การแกะหนังของครูจะบ่งบอก
ถึงภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน แสดงถึง
ถิ่นก� ำเนิ ดในจั งหวั ดพัทลุง มี ความเชื่อมโยงกั บวิถี ชีวิ ต
ของคนในท้องถิ่นภาคใต้ และมี ความวิจิตรงดงามประณีต