25
ตุ
ลาคม-ธั
นวาคม ๒๕๕๖
เครื่
องรั
วิ
จิ
ตรช่
างศิ
ลป์
ปาริ
สุ
ทธิ์
เลิ
ศคชาธาร
จากธรรมชาติ
สู่
งานประณี
ตศิ
ลป์
“บ้
านริ
มวั
ดพิ
ไชยต่
อหุ่
นตลุ่
มพานแว่
นฟ้
าสองชั้
น...ที่
บ้
านศาลาเกวี
ยนนั้
นมี
ศาลาใหญ่
ห้
าห้
อง สองหลั
งสำ
�หรั
บเกวี
ยน
เมื
องนครราชสี
หมา...บั
นทุ
กสิ
นค้
าต่
างๆ คื
อน้ำ
�รั
กขี้
ผึ้
งปี
กนก...ถนนย่
านป่
าเตรี
ยม มี
ร้
านขายตะลุ่
มมุ
ก ตะลุ่
มกระจก
แลมุ
กแกมเบื้
อตะลุ่
มเขี
ยนทองภานกำ
�มะลอภานเลวภานหมาก... ถนนย่
านบ้
านช่
างทำ
�เงิ
นมี
ร้
านชำ
�ฃายหี
บฝ้
าย
น้ำ
�รั
ก...ถนนย่
านบ้
านกระชี
มี
ช่
างธรรมพระพุ
ทธรู
ปทองเงิ
นนาค แลหล่
อด้
วยทองเหลื่
อง ทองสำ
�ฤทธิ
ชื่
อตลาดท่
าพระ...”
ข้
อความจาก “คำ
�ให้
การขุ
นหลวงวั
ดประดู่
ทรงธรรม เอกสารจากหอหลวง” เอกสารสำ
�คั
ญที่
บรรยายถึ
ภู
มิ
สถานของกรุ
งศรี
อยุ
ธยาตอนปลาย ช่
วงรั
ชกาล
พระเจ้
าอยู่
หั
วบรมโกศ (พ.ศ. ๒๒๗๕ – ๒๓๐๑) แสดงให้
เห็
นว่
ามี
เครื่
องใช้
ประเภทตะลุ่
มประดั
บมุ
ก ประดั
บกระจก
และประดั
บมุ
กผสมประดั
บกระจก (มุ
กแกมเบื้
อ) ตะลุ่
เขี
ยนลายรดน้
� พานลายกำ
�มะลอ ตลอดจนพระพุ
ทธรู
ปิ
ดทอง เงิ
น และนาค ซึ่
งงานประณี
ตศิ
ลป์
เหล่
านี้
ต้
องใช้
รั
เป็
นองค์
ประกอบสำ
�คั
ญในการตกแต่
งพื้
นผิ
วทั้
งสิ้
น รวมทั้
งมี
การนำ
�ยางรั
กมาขายยั
งกรุ
งศรี
อยุ
ธยา ดั
งนั้
นการทำ
�เครื่
องรั
จึ
งมี
มาแล้
วอย่
างน้
อยในสมั
ยอยุ
ธยา ทั้
งนี้
ยั
งปรากฏหลั
กฐาน
ด้
านศิ
ลปกรรมที่
เกี่
ยวข้
องกั
บงานรั
กอี
กมากมาย อาทิ
งานลายรดน้
�บนตู้
พระธรรม งานลงรั
กปิ
ดทองและอาจมี
การประดั
บวั
สดุ
ต่
างๆ บนพื้
นผิ
วบนองค์
ประกอบ
สถาปั
ตยกรรมและเครื่
องใช้
ที่
เกี่
ยวเนื่
องกั
บศาสนาและ
พระมหากษั
ตริ
ย์
ซึ่
งในเอกสารโบราณฉบั
บเดี
ยวกั
นนี้
ได้
กล่
าวถึ
งตำ
�หนั
กที่
ประทั
บของเจ้
านายในพระราชวั
งหลวง
อยู่
หลายแห่
งที่
มี
การตกแต่
งด้
วยลายรดน้
�ซึ่
งเกี่
ยวข้
องกั
งานช่
างรั
กโดยตรง เช่
“...ด้
านเหนื
อนั้
นมี
พระตำ
�หนั
กปลู
กปั
กเสาลง
ในสระด้
านเหนื
อหลั
งหนึ่
งห้
าห้
อง ฝากระดาน
เฃี
ยนลาย
รดน้ำ
� ทองคำ
�เปลวพื้
นทารั
มี
ฉ้
อฟ้
าหางหงษมุ
ขซ้
อน
สองชั้
น...ในสระหว่
างมุ
ขโถงด้
านใต้
นั้
น ปลู
กพระที่
นั่
งปราย
เข้
าตอกหลั
งหนึ่
ง เสาลงในสระหลั
งคามี
ฉ้
อฟ้
าหางหงษมุ
ซ้
อนสองชั้
น ฝาไม่
มี
มี
แต่
ลู
กกรงมะหวดรอบพระเฉลี
ยง
เสาราย
ทารั
กเขี
ยนทองคำ
�เปลวลายทรงเข้
าบิ
ณฑ์
...” และ
พระตำ
�หนั
กฝ่
ายในเป็
น “...ฝากระดานหลั
งเจี
ยด พื้
นฝา
ทาแดงเฃี
ยน ลายทองทรงเข้
าบิ
นเทพนมพรหมภั
กตร
...”
ในสมั
ยอยุ
ธยามี
ตำ
�แหน่
งช่
างหลวงที่
ทำ
�งาน
ด้
านการช่
างสนองพระราชประสงค์
และงานช่
างต่
างๆ
ของทางราชการอยู่
หลายประเภท ดั
งปรากฏในกฎหมาย
ตราสามดวงว่
ามี
ช่
างอยู
ราว ๓๐ ประเภท (ซึ
งจะกลายมาเป็
กรมช่
างสิ
บหมู
ในสมั
ยพระบาทสมเด็
จพระพุ
ทธยอดฟ้
าจุ
ฬาโลก
และมี
พั
ฒนาการต่
อมาจนถึ
งปั
จจุ
บั
น) โดยงานช่
างที่
เกี่
ยวข้
อง
กั
บงานรั
กได้
แก่
ช่
างรั
ก ช่
างมุ
ก ช่
างเขี
ยน ช่
างแกะ ช่
างสลั
ช่
างหล่
อ ช่
างปั้
น ช่
างหุ่
น ช่
างกระจก เป็
นต้
(การสะกดตามต้
นฉบั
บเดิ
มจาก คำ
�ให้
การขุ
นหลวงวั
ดประดู่
ทรงธรรม)
1...,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26 28,29,30,31,32,33,34,35,36,37,...124