Page 24 - วารสารวัฒนธรรม ตุลาคม - ธันวาคม ๒๕๕๖

22
อย่างหมอลำ� ประกอบกั บดนตรีสนุกสนาน โดยเฉพาะเสียง
แคนที่เป็นเอกลักษณ์ของหมอลำ�
สำ�หรับศีรษะของหุ่นกระบอกอีสานนั้นจะแกะสลัก
ด้วยไม้ ขนุน วาดหน้าตามจิ นตนาการ ประดับตกแต่งตาม
ความเหมาะสม ตัวหุ่ นมีการเคลื่อนไหวได้มากกว่าหุ่นภาคกลาง
หัวหุ่นถอดและหมุ นไปมาได้ ผู้ เชิดจึงต้ องมีความชำ �นาญ
รู้จักวิธีและท่าทางบุคลิ กของตัวละครของหุ่นแต่ละตั ว แม้
รูปร่ างหน้าตาของหุ่นอาจจะไม่ สวยงามเหมื อนอย่ าง
หุ่นกระบอกภาคกลางแต่ก็บ่งบอกถึ งฝีมือช่างพื้นถิ่นอีสาน
ในปั จจุบัน ความนิยมของประชาชนต่อการชม
หุ่นกระบอกมีความแตกต่างไปจากสมั ยก่อนที่เคยรุ่ งเรือง
เคยมี คณะหุ่นกระบอกหลายคณะ มี ผู้ ชมจำ�นวนมาก
จึงทำ�ให้คณะหุ่นกระบอกสามารถดำ�รงอยู่ได้ แต่ปัจจัยที่มี
อิทธิพลของสื่อบันเทิงสมัยใหม่ซึ่งมีจำ�นวนมากในยุคปัจจุบัน
ได้ส่งผลกระทบต่อศิลปะการเล่นหุ่นกระบอก ในท่ามกลาง
วิ กฤติวั ฒนธรรมเช่ นนี้ ได้ เกิดมี บุคคลอี กหลายคนที่ให้
ความสนใจ ร่วมส่ งเสริม อนุ รักษ์ ปรับเปลี่ยนรูปแบบวิธี
การเล่นให้ มีความร่ วมสมัย เช่น การสร้ างหุ่ นสำ�หรับเด็ก
การนำ �เรื่ องในวรรณคดี มาปรั บแนวให้ สามารถเข้าถึ ง
ผู้ชมรุ่นใหม่ ในขณะเดียวกันก็ ยังให้ความสำ�คัญในคุ ณค่า
ของหุ่นกระบอกไว้ ซึ่งวิธีการเข้าใจ เข้ าถึง เช่นนี้ คือเส้ นทาง
ของหุ่ นกระบอกไทยที่ จะก้าวต่ อไปพร้ อมกับคุ ณค่ า
ภูมิปั ญญาทางวัฒนธรรมของชาติ
นอกเหนือจากภาคกลางแล้ว ในภาคอีสานก็มี
การแสดงหุ่นกระบอกที่ มีเอกลั กษณ์เฉพาะตัว ทั้งลักษณะ
ของตั วหุ่นและลี ลาการแสดง ซึ่งหุ่นกระบอกอีสานริเริ่มขึ้น
โดยนายสั งวาลย์ ผ่องแผ้ว ซึ่งเป็นศิลปินมรดกอี สาน สาขา
ศิ ลปะการแสดง (หุ่นกระบอกอี สาน) ประจำ�ปี พ.ศ. ๒๕๕๓
เมื่ อก่อนนายสังวาลย์ได้ ทำ�การแสดงหนังประโมทัย หรือ
หนังตะลุงอีสาน แต่เมื่อได้ชมการแสดงหุ่ นกระบอกภาคกลาง
คณะรอดศิ ริ นิ ลศิ ลป์ ที่ มาแสดง ในงานลอยกระทง
ณ สวนอัมพร ปี พ.ศ. ๒๕๒๗ นายสังวาลย์จึงประดิษฐ์
หุ่นกระบอกแบบอีสานขึ้น โดยยึดแนวการเล่นและการเจรจา
แบบหนั งประโมทัย หลังจากนั้ นก็ได้พาครอบครัวและหุ่น
ที่สร้างขึ้นจากฝี มือของตนทั้ง ๖ ตัว ออกตระเวนแสดงตาม
สถานที ่ต่ างๆ ในจังหวัดขอนแก่ นและจั งหวัดใกล้ เคียง
โดยได้สร้างสรรค์เรื่ องตามจินตนาการของตน เน้นการถ่ายทอด
คุ ณธรรม คำ�สอนต่างๆ ตามแบบนิทานชาดก วรรณกรรม
และตำ �นานพื้ นเมือง ผสมผสานเรื่ องที่ได้ รับความนิ ยม
มาถ่ายทอดเป็ นเรื่อง เช่นเรื่อง วิญญาณรักนางผีดิบ หรือ
ไตรโลกนาถ จนเป็ นที่ ชื่นชอบและรู้ จักของผู้ชมในนาม
คณะ “เพชรหนองเรือ”
ปัจจุบันการแสดงหุ่ นกระบอกอีสานจะเริ่มต้นด้วย
การแสดงเพลงลูกทุ่งประกอบการเต้ นของหางเครื่องหน้าเวที
และแทรกด้วยการร้องหมอลำ� เพื่อเป็นการเรียกผู้ ชมก่อน
ถึงเวลาแสดงจริง ซึ่งลักษณะการแสดงหุ่นกระบอกอี สานจะ
เป็ นการพัฒนาการร้อง การเล่ น การเจรจามาจากคณะ
หมอลำ �หมู่ รวมถึงมี การเดินเรื่อง การเดินกลอนเป็นแบบ
หมอลำ�หมู่ จะต่างกันก็ตรงที่ผู้แสดงเป็นหุ่นกระบอก โดยมี
คนเป็นผู้เชิด การดำ�เนินเรื่องและการเจรจาเป็นภาษาอีสาน
เอกสารการอ้างอิง
จักรพันธุ์ โปษยกฤต. (๒๕๔๒). สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคกลาง เล่ม ๑๕.
กรุงเทพมหานคร: ธนาคารไทยพาณิชย์จั ดพิมพ์ เนื่องในพระราชพิธี
มหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๒.
การแสดงละครหุ่ นและหุ่นกระบอกอีสาน คณะเพชรหนองเรือ ของนายสังวาลย์ ผ่ องแผ้ว