Page 21 - วารสารวัฒนธรรม ตุลาคม - ธันวาคม ๒๕๕๖

19
ตุลาคม-ธันวาคม ๒๕๕๖
การที่หุ่นกระบอกมีโครงสร้างครึ่งตัว การเชิดให้
หุ่นดำ�เนินไปตามบทอย่ างมีชีวิ ตและสอดคล้องกับเรื่องราว
ตามบทละคร ศิลปินจึ งสร้างสรรค์วิ ธีการนำ�เสนอซึ่งถือเป็น
ภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม เพราะคณะหุ่ นเมื่อแรกเกิ ดศิลปะ
การเล่นชนิดนี้ มีการปลูกโรงหุ่นที่มีขนาดพอเหมาะสำ�หรับ
การแสดง มีประตูเข้ าออกสองด้าน มีฉากกั้น หน้าฉากเป็น
พื้นที่ของหุ่นเคลื่อนไหว ศิลปะการเชิดหุ่นจึงพัฒนาขึ้นอย่ าง
ประณีตบรรจง ผู้เชิดหุ่นแต่ละตัวต้องถือทั้งแกนกระบอกและ
คันไม้ที่บังคับมือหุ่ น ความสำ�คั ญอยู่ที่การเชิดหุ่นไปตามบท
ละครซึ่งต้องให้ดำ�เนินไปอย่ างเหมาะสม
นักเชิดหุ่นกระบอกต้องเรียนรู้เทคนิคการเชิ ด ต้อง
รู้และเข้ าใจท่ารำ � โดยเฉพาะท่ารำ �ที่ดำ�เนินไปอย่างรำ�ไทย
หรือท่าเต้นของโขนเมื่อต้องแสดงเรื่ องรามเกี ยรติ์ นักเชิด
ต้องเข้าใจจังหวะของเพลงแต่ละเพลง รู้จักทำ�นองเพลง สื่อ
และเข้าใจบทร้อง เจรจา ความรู้รอบด้านของนั กเชิดหุ่นมี
ส่วนช่ วยอย่างมากในการทำ �ให้หุ่นเคลื่อนไหว เช่ นการรำ�
เพลงที่มีทั้งเพลงประเภทอารมณ์ เพลงหน้าพาทย์ การตีบท
การเคลื่อนไหวไปตามจั งหวะเพลง รวมไปถึงการดำ �เนิน
ตามบทประพันธ์
วงปี่ พาทย์ เป็นวงดนตรี สำ �คัญของการเล่ น
หุ่นกระบอก ในอดีตคณะหุ่นกระบอกใช้วงปี่พาทย์เครื่ องห้า
แต่ในปั จจุบันที่มีการเล่นหุ่นมี การจัดวงดนตรีให้ ครบสมบูรณ์
โดยเฉพาะการจัดรูปวงอย่างวงปี่ พาทย์เครื่ องใหญ่ บ้าง
วงปี่ พาทย์เครื่องคู่ บ้ าง สำ�หรั บวงปี่พาทย์ เครื่องคู่ นี้ มี
เครื่องดนตรี เช่น ปี่ใน ระนาดเอก ระนาดทุ้ม ฆ้องวงใหญ่
ฆ้องวงเล็ก ตะโพน กลองทัด ฉิ่ง และเพิ่มเติมเครื่ องดนตรี
อื่นเข้าไป เครื่องดนตรีที่ขาดไม่ได้ คือ “ซออู้” เพิ่มเข้าไปอีก
ชนิดหนึ่ง คณะหุ่นกระบอกบางคณะอาจใช้เพียงวงปี่พาทย์
เครื่องห้าอย่างเดียวก็มี
แบบแผนการแสดงหุ่นกระบอก วงปี่พาทย์บรรเลง
เพลงโหมโรงอย่างโหมโรงการแสดงทั่วไป เพื่อเป็นการป่าว
ประกาศให้รู้ทั่วกันว่ าการแสดงกำ�ลั งเริ่มขึ้นแล้ว เมื่อสิ้นสุด
เพลงโหมโรงจึงออกด้วยเพลงวา ที่เรียกกันในวงการแสดงว่า
“วาลงโรง” จากนั้นจึ งเชิดหุ่นตัวนายโรง เป็นการเชิดไหว้ครู
ด้วยเพลงช้าปี่ เพลงปีนตลิ่งนอกออกเพลงรัวสามลา สำ �หรับ
เพลงช้าปี่นี้เป็นเพลงอัตรา ๒ ชั้น เป็นเพลงร้องที่ใช้ ในบท
ขึ้นต้นเนื้ อเรื่องของการแสดง ไม่มีจังหวะหน้ าทับกำ �กับ
เพลงช้านี้เดิมเมื่อต้นเสียงร้ องแล้วจะรับด้ วยลูกคู่ เรียกว่า
“ช้าลูกคู่” ต่ อมาศิ ลปินได้ ปรุงแนวเพลงให้ มีทำ�นองร้อง
และมีดนตรี บรรเลงรั บ แรกเริ่มก็ใช้ปี่ รับเมื่อทำ�นองร้อง
แนวเพลงมีลี ลาช้าและบรรเลงรั บด้ วยปี่ เช่นที่ กล่าวนี้
จึงเรียกว่า “เพลงช้าปี่ ” แบบแผนการไหว้ครูนี้คณะหุ่นกระบอก
เวทีการแสดงหุ่นกระบอกที่ผู้ เชิดอยู่ ด้านหลังฉาก ผู้ชมจะมองเห็นแต่ เฉพาะตัวหุ่ นกระบอกเคลื่อนไหวไปมาตามบทบาทการแสดง๑