Page 40 - วารสารวัฒนธรรม ฉบับ ๒

38 วัฒนธ รม ัฒ
ภาพยนตร์เรื่อง นางนาคพระโขนงฉบับแรกที่ สร้าง
เมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๙ โดย ม.ร.ว. อนุศักดิ์หัสดินทร ด�ำเนินเรื่ อง
อย่างไรไม่ทราบ เพราะฟิล์มสูญสลายหมดสิ้นแล้ว แต่ เดา
เอาว่าคงเน้นเรื่องการหลอกหลอนของแม่นากเป็นหลั ก
ถึง พ.ศ. ๒๕๐๒ เมื่อ เสน่ ห์โกมารชุน สร้างหนั งเรื่อง
แม่ นาคพระโขนงเขาวางโครงให้ แม่นากซึ่ งแสดงโดย ปรียา
รุ ่งเรือง หลอกหลอนอาละวาดชาวบ้านเพราะหึ งหวงผัว
กระทั่ง นนทรีย์นิมิบุ ตร สร้างหนั งเรื่อง นางนากใน พ.ศ.
๒๕๔๒ จึงเริ่มเน้นเรื่องความรักความผูกพันกับผั วเป็นหลัก
ไม่เน้นการหลอกหลอนแบบเอาเป็นเอาตายเหมือนสมัยก่อน
แม้ แม่นาคพระโขนง เดอะมิวสิคัลละครเวทีของ ถกลเกียรติ
วีรวรรณ กับ แม่นาค เดอะมิวสิคัลละครเพลงของ ดารกา
วงศ์ศิริเมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๒ ก็เน้น “รัก” มากกว่า “หลอก”
มีคนถามหลายคนว่ าเรื่องแม่ นากมี เสน่ห์ตรงไหน ?
ผู ้เขี ยนคิ ดว่ าเรื่ องแม่นากมี เสน่ห์ ตรงที่ มี ตั วละครและ
โศกนาฏกรรมในชี วิต คือมีแม่นาก มีสามีและมีเหตุร้ ายที่
น่าสะเทือนใจในครอบครั ว คือนากคลอดลู กตาย
ต่างจากผี อื่น ๆ ซึ่งมักไม่มีครอบครัว และกล่ าวถึงกั น
แต่เพียงสั้น ๆ เช่ น ผี กระสือ ที่รู ้แต่ว่ าชอบกินสิ่งโสโครก
ผีกระหั งเป็นผี ผู้ชาย บิ นได้โดยอาศั ยกระด้งฝัดข้าวเป็นปีก
ผี ดิบเป็นผี ที่ ฝังไว้ โดยไม่ได้เผา ผี พรายเป็ นผีในแม่น�้ ำ
ล�ำคลองหนองบึง ผีป่าเป็ นผีในป่า ผีโป่งเป็นผีตามดินโป่ ง
ในป่า ดังนี้เป็ นต้น
อีกประการหนึ่งยังกล่าวกันว่าแม่ นากเคยมีตัวตนจริง ๆ
ส่ วนเรื่องการหลอกหลอนนั้ น จริงไม่จริ ง ยังพิสูจน์ ไม่ ได้
ต้องแยกพูดต่างหาก
ที่ ว่าแม่นากเคยมีตั วตนจริง ๆ มาจากข้ อเขี ยนของ
ก.ศ.ร. กุ หลาบ ผู้มี ชีวิ ตระหว่างรัชกาลที่ ๓ ถึงรัชกาลที่ ๖
(พ.ศ. ๒๓๗๗-๒๔๖๔ อายุ ๘๗ ป ี เป ็ นต ้ นตระกูล
“ตฤษณานนท์” และเป็ นผู้สนใจต�ำนานเก่า พงศาวดารเก่า)
นายกุหลาบเขียนถึงแม่นากในนิตยสาร สยามประเภท
ฉบั บมีนาคม ร.ศ. ๑๑๘ (พ.ศ. ๒๔๔๒) ว่ าวั นหนึ่ ง
พระศรีสมโภช (บุ ศย์) ผู้สร้ างวั ดมหาบุศย์พระโขนง
เล่าเรื่ อง “อ�ำแดงนากพระโขนง” ถวายพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมสมเด็จพระปรมานุ ชิตชิโนรส เสด็ จอุปัชฌาย์ของนาย
กุหลาบ (วัดโพธิ์) ว่า
“ในรัชกาลที่๓ กรุงเทพฯ อ�ำแดงนาก บุ ตรขุ นศรี
นายอ� ำเภอ บ้านอยู ่ ปากคลองพระโขนง เปนภรรยา
นายชุ ่ม ตัวโขนทศกรรฐ์ ในพระจ้าวบรมวงศ์ เธอ จ้าวฟ้า
กรมหลวงพิทักษ์มนตรี...”
อ�ำแดงนากคลอดลูกตาย นายชุ่มเอาศพไป ฝังที่ป่าช้า
วั ดมหาบุศย์ ที่ พระศรีสมโภช (บุ ศย์) สร้างไว้แต่ครั้ง
รั ชกาลที่ ๒หรือครั้งที่พระศรีสมโภชยังบวชเป็นพระ เมื่อฝัง
แล้วก็หาได้เป็นปีศาจหลอกผู้ใดไม่เป็นแต่ลูกชายของนายชุ่ม
อ�ำแดงนากหวงทรัพย์สมบั ติของบิดา เพราะบิดาหรือนายชุ่ม
นั้ นเป็นคนมั่งมีกลัวบิดาจะมีภรรยาใหม่ จึงท�ำอุบายใช้คน
ไปขว้างปาชาวเรือตามล�ำคลองริมป่าช้าที่ฝังศพอ�ำแดงนาก
> คนซ้ายคือ ก.ศ.ร. กุหลาบ
(พ.ศ. ๒๓๗๗-๒๔๖๔ อายุ ๘๗ ปี)
ผู้เขียนถึงแม่นากพระโขนงว่าเคยมีตัวตนจริงๆ
(ซี ดีเอนก 0483-135)
> รูปปั้นแม่ นากพระโขนงยุค ๒๕๑๐
โดยอาจารย์พรวนซึ่ งเคยบวชอยู่ที่วัดมหาบุศย์
(เอนกถ่าย อา ๑๒ พย. ๒๕๒๑
ขาวด� ำสแกน 0219-004)