Page 34 - วารสารวัฒนธรรม ฉบับ ๒

32 วัฒนธ รม
ก็คือสัตว์ ในจินตนาการของท้ องถิ่น ซึ่งในรายละเอียดจะมี
รูปแบบย่อยแตกต่างกันหลายแบบ จุดเด่นคือมีจมูกยื่นยาว
งอนขึ้น ดวงตาถลนดุดัน ปากแสยะยิ้มเห็นฟันเรียงเป็นแถว
และเขี้ยวสี่เขี้ ยวชัดเจน มีหงอน ผม และเคราใต้คาง
ช่างดั้งเดิมนิยมท�ำหั วกริชจากไม้แก้ว ไม้ตาลด�ำ เพราะ
เนื้ อแข็ง ละเอี ยด เหมาะแก่การน�ำมาแกะสลักลวดลายที่
ละเอียดซับซ้อนได้ดีหากเป็นของชนชั้นสูงจะนิยมเลี่ ยมทอง
นาก เงิน ตามส่วนต่าง ๆ เช่น จมูก เขี้ ยว หงอน ให้รั บกั บ
เนื้อไม้สีเข้ม ช่างในปั จจุบันนอกจากนิ ยมท�ำหัวรูปนกพั งกะ
แล้วยังท�ำเป็ นรูปหัวไก่หัวงูจงอาง และรู ปคน
ว่ากั นว่ าหัวกริ ชรู ปนกพังกะปัตตานี เป็ นหัวกริ ชที่ มี
ความวิจิตรงดงามมาก อาจเป็นเพราะในสมัยดังกล่าวเมื อง
ปัตตานีมี ความเจริญและเป็นศู นย์ศึ กษาศาสนาอิสลามที่
ส�ำคั ญ กริชปัตตานี จึงได้รั บความนิยมในหมู่นั กเลงกริช
อย่างสู ง
ฝักกริช แบบปัตตานีตัวฝักจะเหยี ยดตรง ส่วนปีกฝัก
(หรือปากฝั ก) ท�ำเป็นรู ปคล้ายเรือกอและ ส่วนบนทั้งสองข้าง
บางและงอนเข้าหากัน ข้างหนึ่งต�่ำข้ างหนึ่งสูง รับกั บหัวกริช
เพื่อช่วยเสริมความสง่างามของหัวกริ ชพังกะอย่างเหมาะสม
มีข้อสังเกตว่าฝั กกริชรุ่ นเก่า ตัวฝั กและปีกฝักจะท�ำจากไม้
ชิ้นเดียวทั้งอัน โดยช่างใช้วิ ธีเจาะ คว้ าน ตกแต่งไม้ให้ มี
ขนาดพอดี กับตากริช ส่วนฝั กรุ ่นหลังมี รูปร่างเหมื อนกั บ
รุ่นเก่า แต่ตัวฝัก ปีกฝัก ประกอบขึ้นจากคนละชิ้น บางครั้ง
ก้นฝักก็แยกออกเป็ นอีกชิ้นหนึ่งด้วย
ในสมัยนิยม กริชชั้นดีเล่มหนึ่ง ๆ ย่อมต้องใช้ช่างฝีมือดี
หลายคนท�ำส่วนต่าง ๆ ของกริช ได้แก่ตีใบกริ ช แกะสลักหัว
กริ ช และท�ำฝัก ช่างกริชมี ทั้งช่างที่ เจ้านายอุ ปถัมภ์และ
ช่างทั่วไป ซึ่งช่างอุปถั มภ์เป็นพวกที่ผ่านการคัดเลือก มีปัจจัย
เอื้อให้ท�ำงานประณีตกว่าช่างทั่วไป
ตามประวั ติที่ บอกเล่ าต่อ ๆ กันมา สกุลช่ างปัตตานี
เชื่อมโยงถึ งช่างกริชรามัน เนื่องจากเมื่อประมาณ ๒๐๐-
๓๐๐ ปี ก่ อน เจ้าเมืองรามั น (ปัจจุ บันเป็นอ� ำเภอหนึ่ งใน
จังหวั ดยะลา) ประสงค์จะท�ำกริชประจ� ำตั วเจ้าเมื องและ
เป็นอาวุ ธคู ่บ้านคู่ เมืองด้วย จึ งเชิญช่างฝีมื อดีจากชวา ชื่อ
ปาแนซาระห์ มาท�ำกริชที่เมืองรามัน ช่างจึงท�ำกริชขึ้นมา
อย่างมีเอกลักษณ์เฉพาะท้องถิ่น เรี ยกขานกันว่า “กริชแบบ
ปาแนซาระห์ ” ตามชื่อของช่าง แต่นั้นมาจึงมีการสืบทอด
การท� ำกริชในพื้ นที่รามัน โดยเฉพาะต�ำบลตะโละหะลอ
นานหลายชั่วอายุคน
จากต� ำราและค� ำบอกเล่ าของช่ างกริ ชชั้นครู เช่ น
“ตี พะลีอะตะบู ” แห่งตะโละหะลอ ประมวลได้ ว่า กริชที่
พบในคาบสมุทรและหมู่เกาะย่านนี้ แบ่งตามสกุ ลช่างได้ราว
เจ็ ดแบบ คือ แบบชวา แบบสุมาตรา แบบกลุ ่ มบาหลี-มดูรา
แบบบูกิส แบบซุ นดา แบบคาบสมุทรตอนเหนือ และแบบ
ปั ตตานี(รวมสงขลา) ในพื้นที่ ภาคใต้ของไทยพบกริชเหล่านี้
แทบทุกชนิด แต่ที่พบมากสุดย่อมเป็นกริ ชปัตตานี
ตี พะลีวัย ๖๐ ปีปัจจุบั นเป็ นประธานกลุ่มท�ำกริ ช
รามั นห์ต�ำบลตะโละหะลอ เล่าว่ าตั วเองเป็นลู กศิษย์ของ
ตวน บูกิส หลวงซารีซึ่งเป็นช่างกริชที่ได้รับการถ่ายทอดวิ ชา
จากลูกศิษย์ของปาแนซาระห์เป็นล�ำดับชั้นที่ ๔ (ชั่วอายุคน)
นั บถึงตอนนี้เขาท�ำกริชมาแล้วกว่า ๓๐ ปี
ตามค�ำบอกเล่าของเขา ระหว่างใบกริ ชกับหัวกริชนั้น
ท� ำยากพอ ๆ กัน โดยปกติใบกริ ชใช้เหล็กสองชนิด คื อ
เหล็กรีดร้อน (ด�ำ) และเหล็กซิงค์หนา ๐.๕ นิ้ว หลอมรวมกัน
ส่วนหัวกริ ชใช้ไม้ เนื้อแข็ง เช่ น ไม้แก้วป่า มะม่วงป่า ประดู ่
ในกลุ ่ มท� ำกริ ชของเขามีช่ างที่ ได้ รั บการฝึกฝี มื อขึ้ นมา
ประมาณ ๑๐ คน ช่ างท� ำใบกริชที่ ฝี มือเข้ าขั้นมี ๓ คน
ช่างท�ำหัวกริชและฝั กอีก ๓ คน
> เจ๊ะแว เต๊ะลูกา
อดี ตช่างตีมีดกรีดยาง
ที่หันมาเป็นช่างกริช
ด้วยการสนับสนุนของ
ส่วนราชการ