นิตยสารวัฒนธรรม ฉบับ ๔ ปีพ.ศ.๒๕๕๗ - page 23

23
กุลาตีไม้
กุลาตีไม้ ในเอกสารโบราณใช้ ว่า “คุ ลาตีไม้”
บางแห่งเรี ยกว่ า กุลาตี อก เป็นการเล่นชนิ ดหนึ่ งในงาน
พระราชพิธี ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิ ตยสถาน ๒๕๕๖
อธิบายว่า กุลา เป็ นภาษาถิ่นพายัพ หมายถึง “ชนชาติต้องสู้
และไทยใหญ่ กุหล่า หรือคุลา ก็ว่า” ในสมั ยโบราณกุลาตีไม้
เล่ นคู่กั บ "โมงครุ่ ม“ การแต่งตัวเหมื อนกั น ผู ้แสดงถือ
ไม้ก�ำพด ปัจจุบันแบ่งได้ ๒ ชนิด คือ กุลาตีไม้ที่ไม่มีดนตรี
ประกอบและที่มีดนตรีประกอบ การแสดงจัดผู้เล่นแบ่งเป็นกลุ่ม
กี่กลุ่มก็ได้ตามความเหมาะสมกับสถานที่ กลุ่มหนึ่งก�ำหนด
เป็ นจ�ำนวนคู่ นั่งคุกเข่าหันหน้าเข้ าหากันล้อมเป็นวงกลม
วางไม้ก�ำพดพาดทับกันไว้ตรงด้านหน้า เริ่มเล่นด้วยการร้อง
พร้อมตบมือให้เข้ ากับจังหวะ แล้วหยิ บไม้ก�ำพดตีเป็นจังหวะ
หันไปตีกั บคนซ้ ายและขวา แล้ วลุกขึ้ นยืนตีกั นเป็นคู่ ๆ
ท่าที่ขยับย่างและใช้ ไม้ก�ำพดตีกันด�ำเนินไปตามจังหวะเพลง
ที่ร้ อง ท�ำซ�้ำๆ เรื่ อยไป เมื่อถึงตอนจะเลิกผู ้เล่ นจึงตีกั น
เป็นคู่ๆ แล้ วเดินออกไปจากสถานที่เล่ น
บทร้ องกุลาตี ไม้ มี ๒ ลั กษณะ มีเนื้ อความ
และค�ำร้ อยกรองเดียวกั น ธนิต อยู ่โพธิ์ (๒๕๑๖: ๒๖๒)
กล่าวถึ งพระยาเทวาธิ ราช คัดถวายสมเด็จฯ เจ้ าฟ้ากรม
พระยานริศรานุ วัดติวงศ์ ในหนั งสือศิ ลปะละคอนร�ำและ
คู่มือนาฏศิลปไทย ดังนี้
บทโคลง
ศักดานุภาพเลิ ศล้ำ� แดนไตร
สิทธิครูมอบให้ จึ่งแจ้ง
ฤทธาเชี่ยวชาญชัย เหตุใด นาพ่อ
พระเดชพระคุณปกเกล้า ไพร่ฟ้าอยู่เย็น
บทกาพย์
ศักดานุภาพ เลิศล้ำ�แดนไตร
สิทธิครูมอบให้ จึ่งแจ้งฤทธา
เชี่ยวชาญชัย เหตุใดนาพ่อ
พระเดชพระคุณปกเกล้า ไพร่ฟ้าอยู่เย็น