นิตยสารวัฒนธรรม ฉบับ ๔ ปีพ.ศ.๒๕๕๗ - page 24

24
โอละพ่อเทวัญมาบอก โอละพ่อยกออกจากเมือง
โอละพ่อจะไปไกรลาส รักแก้วข้าเอยจะไปไกรลาส
รักพี่ข้าเอยจะไปไกรลาส รักน้องข้าเอยจะไปไกรลาส
รักแก้วข้าเอยจะไปชมนก รักแก้วข้าเอยจะไปชมไม้
รักพี่ข้าเอยจะไปชมไม้ รักน้องข้าเอยจะไปชมไม้
เถ้าแก่แต่งกายแม้น หมู่เรบง
สนับเพลงนุ่งลายสม รูปถ้วน
เสื้อแขนมัศหรู่เหมง เหมาะคาด ลายนา
เครื่องคี่รักป้นนล้วน ปิดทอง ฯ
สวมเทรอดโมงครุ่มแพร้ว ทองพราย พรางนา
ทายเทิดศรประลอง หน่วงน้าว
คนฆ้องเคาะฆ้องราย โหมงโหม่ง โม้งแฮ
กาลเทิดขรรค์ข้องท้าว นกยุง ฯ
สยงร้องโอละพ่อซ้อง ส่งสยง
แยกท่ายกเท้านุ่ง ขัดค้ าง
โอละพ่อสลบรยง นอนแผ่
กาลแกว่งขรรค์ คว้างคว้าง หว่างแปลง ฯ
ระเบง
ระเบงเป็นการแสดงตามเรื่องเทพนิ ยายตาม
อิทธิพลของศาสนาพราหมณ์ การแต่งกายของนั กแสดง
ผู ้เล่นเป็นกษัตริ ย์น้ อยใหญ่ สวมสนับเพลา สวมผ้าเกี้ยว
เสื้อคอตั้งแขนยาว ปล่ อยชายไว้นอกผ้านุ ่ง มี ผ้ าคาดพุง
ศี รษะสวมเทริ ดหัวพญานาค มื อถือคั นธนู พร้ อมลูกธนู
ผู ้เล่นเป็ นพระกาลแต่งกายได้ ๒ แบบ คื อ เครื่องแต่งตัว
เหมือนผู้เล่นเป็นกษัตริย์ น้อยใหญ่ สวมเสื้อครุยทับ ศีรษะ
สวมลอมพอก (ชฎาเทวดาตลก สี ขาว ยอดแหลมสูง) หรือ
แต่ งตัวยื นเครื่อง ทรงเครื่ องเหมือนกษั ตริย์ในการแสดง
ละครร�ำ แต่ไม่สวมเสื้ อ
เนื้อร้องของระเบงกล่ าวถึ งเทวดามาบอกให้
บรรดากษัตริ ย์ร้ อยเอ็ดเจ็ดพระนครไปเขาไกรลาส ซึ่ งเป็น
ที่สถิตของพระอิศวร ระหว่างการเดินทางเหล่ากษัตริย์ต่ าง
ชมนกชมไม้เรื่อยไป จนกระทั่งพบพระกาล (หรือพระขั นธกุมาร)
มาขวางทางไว้ไม่ ให้เดินทางไปยังเขาไกรลาส บรรดากษัตริย์
ไม่รู ้จักพระกาลจึ งไล่ให้หลี กทางไป พร้ อมเงื้อธนูจะยิ ง
พระกาลเห็นพฤติ กรรมเช่ นนั้นจึ งโกรธพร้ อมทั้งสาปให้
เหล่ ากษัตริย์ สลบ แต่เกิดความสงสารจึงถอนค� ำสาปให้
กษัตริย์ ฟื้นขึ้น แล้วขอให้ เดินทางกลับเมือง บรรดากษัตริย์
ต่ างก็เชื่อฟังค�ำอธิ บาย จึงเดินทางกลับเมือง
ผู้แสดงระเบงนิยมให้ผู้ชายแสดง แต่เมื่อครั้งงาน
โสกั นต์พระเจ้าน้องยาเธอและพระเจ้ าน้องนางเธอ เมื่อ
พ.ศ. ๒๔๑๕ ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่ หัว
ทรงโปรดเกล้ าฯ ให้นางเถ้ าแก่ซึ่งเป็ นข้าราชการฝ่ ายใน
เล่ นระเบงแทนผู้ชาย มีพระราชนิพนธ์โคลงดั้นเรื่องโสกั นต์
ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้ า (คงภาษาเดิม) ดังนี้
การเล่น มีฆ้อง ๓ ใบ เรียกว่าฆ้องระเบง โดยตี
จากเสี ยงสูงมาหาต�่ ำ และตีจากระดับเสียงต�่ำไปหาสูงว่า
“โม้ง โมง โหม่ง - โหม่ง โมง โม้ง” มีบทร้องขึ้ นต้นว่า “โอละพ่อ”
และบทที่มีความซ�้ำ มีบทถวาย บทเดินดง ชมนก ชมไม้
บทปะทะ พบพระกาล บทพระกาลสาป และบทคืนเมือง
ตัวอย่างบางตอน เช่น
[เรบง = ระเบง, ป้นน = ปั้น, สยง = เสียง, รยง = เรียง : ผู้เขียน]