วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๗ - page 69

69
เมษายน-มิ ถุนายน ๒๕๕๗
อัศวิน แสงกุมาร
ศิลปิ นแห่งชาติ
บานเย็ น รากแก่น
ราชิ นีหมอลำ�ประยุ กต์
“หมอล�ำ” เป็นสุดยอดเพลงพื้นบ้านทางภาคอีสาน ด้วยเนื้อหาที่สะท้อนวิถีชีวิตและ
ความเป็ นอยู่ แบบชาวอีสานอย่ างเที่ยงแท้ บวกกับจังหวะท�ำนองการขับร้องที่สนุ กสนาน
ผสานดนตรี พื้นบ้านที่ มีเอกลักษณ์ ท� ำให้ศิ ลปินหมอล�ำกลายเป็นหนึ่ งในวัฒนธรรมของ
ชาวอีสานอย่างแยกไม่ออก และมีศิลปินหมอล� ำเกิดขึ้นมากมาย แต่ด้ วยความโดดเด่นเป็น
เอกลั กษณ์ของ “บานเย็น รากแก่ น” หนึ่ งในศิลปินหมอล�ำที่ มีผลงานมาอย่างต่ อเนื่อง
จึงท�ำให้ได้รับสมญานามว่าเป็ น “ราชินีหมอล�ำ”
ย้อนฮอยบานเย็น
“หมอล�ำ” เกิ ดจากการผสมค�ำ ๒ ค�ำ คือ “หมอ”
หมายถึงผู้รู้ ผู้ชํานาญและ“ล�ำ”หมายถึง เพลงบทกลอนดังนั้น
หมอล�ำ จึงหมายถึง “ผู้ที่มีความชํ านาญในการขับร้องเพลง
หรือร่ายกลอน” โดยเฉพาะบทเพลงพื้นถิ่นแถบอีสาน และ
หนึ่งในหมอล�ำที่มีผลงานมากมายนั่นก็คือ “นิ ตยา รากแก่น”
หรือ “บานเย็น รากแก่ น” ชื่อที่ใช้ในการแสดง อันเป็ นที่
รู้จักกันอย่ างกว้างขวางในฐานะนักร้ องหมอล�ำลู กทุ่งหญิง
ชาวอีสาน เกิดเมื่อวันที่ ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๙๕ จังหวัด
อุบลราชธานี สมรสกับ “คุ ณเทพบุตร วิมลชัยฤกษ์” มีบุตร
สาว ๒ คน บุตรชาย ๑ คน ในอดีตแม่บานเย็ นเริ่มต้นชีวิต
หมอล� ำหลังจากจบการศึกษาประถมปี ที่ ๔ โดยเป็นศิษย์
“ครู หนู เวียง แก้ วประเสริ ฐ” ซึ่งเป็ นหมอล� ำกลอนที่มี
ชื่ อเสียงของจั งหวั ดอุบลราชธานีและได้ ทุ่ มเทฝึ กซ้ อม
อย่างหนักทั้งกลอนล�ำ ท่ าฟ้ อนร�ำ จนสามารถขึ้นเวทีแสดง
หมอล�ำกลอนได้ในขณะที่มีอายุเพียง ๑๔ ปี และรับงานแสดง
หมอล�ำเป็นอาชีพมาจนกระทั่งถึงปัจจุบัน ส�ำหรับผลงานเพลง
ที่สร้างชื่อจนเป็นที่รู้จัก ได้แก่ “เพลงงิ้วต่องต้อนอ้อนผู้บ่าว”
รวมทั้ งล� ำเพลิ น และล� ำเรื่ องต ่ อกลอนอี กมากมาย
ด้วยความเฉลี ยวฉลาดในการด้นกลอน บวกกับปฏิภาณ
ไหวพริบ อีกทั้งมีน�้ำเสี ยงไพเราะ ส่งผลให้เป็นที่นิยมชมชอบ
ของผู้ชมอย่างต่อเนื่อง
ในปี พ.ศ. ๒๕๑๖ แม่บานเย็นก็ตั้ งวงดนตรี “ลูกทุ่ ง
หมอล�ำ บานเย็น รากแก่น” รับงานแสดงในจังหวั ดต่างๆจนได้
รับการขนานนามว่า “ราชิ นีหมอล�ำ” และด้วยความไม่หยุดนิ่ ง
ในการแสดง ชอบพลิกแพลงประยุ กต์ศาสตร์ต่างๆ ร่วมกับ
การแสดง ไม่ว่าจะเป็นการร�ำฟ้อน การออกแบบชุดการแสดง
จึงท�ำให้มีคนขนานนามต่ อว่าเป็น “หมอล�ำประยุกต์”
แรกเริ่มนั้นเข้าสู่วงการอุตสาหกรรมบันเทิ งในปี
พ.ศ. ๒๕๒๓ โดยการร้องเพลงหมอล� ำแนวอนุรักษ์ และ
แนวร่วมสมัย รวมทั้ งได้บันทึกเสียงในสังกัดค่ายเพลงต่างๆ
เช่น ค่ ายเสียงสยาม บริษัทนิธิทัศน์ บริษัทแคนซอ บริษัท
ท็อปไลน์ มิวสิ ค เป็นต้น กระทั่งมีผลงานเพลงออกสู่สายตา
สาธารณชนเป็นจ�ำนวนมาก ทั้งในรูปแบบของอั ลบั้มเพลง
มิวสิ ควิดีโอ และการแสดงคอนเสิ ร์ตส�ำคัญๆ จนกลายเป็น
ศิลปิ นพื้นบ้านที่ ได้รั บการยอมรับ และยกย่ องในพื้ นที่
สื่อสาธารณะอย่างกว้ างขวาง