วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๗ - page 51

51
เมษายน-มิ ถุนายน ๒๕๕๗
แก่ นส�ำคั ญของการละเล่นผี ตาโขน คือน�ำเอาต� ำนาน
พระเวสสั นดรชาดก พระชาติ ที่ ๑๐ ของพระพุ ทธเจ ้ าในตอนที่
พระเวสสันดร เดิ นทางกลับเข้าเมือง บรรดาผี ป่ า สัมพเวสีมากมาย
ต่างพากันมาส่งเสด็จจนถึ งในเมือง และถือโอกาสเที่ ยวชมบ้านเมื อง
เพราะไม่เคยเห็นมาก่อน ชาวบ้านไปเจอผีเข้าต่างตื่นตกใจกลัว เพราะถูก
ผีแลบลิ้นปลิ้นตาหลอก แต่เมื่อบรรดาผีป่ากลั บคืนสู่ ป่า เหล่าพวกผีจะ
น� ำพาความโชคร้ายทุ กข์โศกโรคภัยทั้ งหลายทั้งปวงกลับออกจากเมือง
ตามไปด้วย
โดยมีเรื่องเล่าว่าคู่รักคู่หนึ่งถูกกีดกั นความรัก ได้พากันหนี
หลบเข้าไปอยู่ในอุ โมงค์ที่เก็บทรัพย์ สินของวัด แล้วทั้งคู่ตาย
ไปด้วยกันในอุโมงค์กลายเป็นเจ้าพ่อกวนและเจ้าแม่นางเทียม
มีหน้าที่ในการดูแลรักษาองค์พระธาตุตลอดมา
การละเล่นผี ตาโขน ในวันแรกจะเริ่มต้นท�ำพิ ธี
บายศรีที่บ้านของเจ้าพ่อกวนและเจ้าแม่นางเทียมในภาคเช้ า
เด็กๆ จะช่วยกันจัดหาเศษผ้ามาเย็ บเป็นเสื้อผ้าของผีตาโขน
หาอุปกรณ์คื อหวดนึ่งข้าวเหนี ยว และก้านมะพร้ าวมาท�ำ
หน้ากากผีตาโขนด้ วยการวาดลวดลายเพิ่มสีสันเป็นผีตาโขน
ที่หน้าตาน่ากลั ว
นอกจากนั้นยั งมีการน� ำ "หมากกะแหล่ง" หรื อ
กระดึงผูกคอวัวควายมาท�ำเป็ นเครื่องประดับ ผูกที่เอว เมื่อ
เดินหรือเต้นเป็นจั งหวะ หมากกะแหล่งก็จะส่ งเสียงดังน่าฟัง
และเป็นจั งหวะครึกครื้นสนุกสนาน
รวมทั้ งผีตาโขนแต่ละตนจะมีดาบไม้ เป็ นอาวุธ
ประจ�ำกาย เพื่อเอาไว้ ล้ อหลอกสาวๆ และเด็กๆ ให้ วิ่ง
หนีกันอย่างสนุกสนาน ทั้งอายทั้งข� ำ เพราะปลายดาบนั้น
จะแกะสลักเป็ นรูปอวัยวะเพศชายทาสีแดงให้เห็นอย่างเด่นชัด
การเล่นแบบนี้ ไม่ถือเป็นเรื่องหยาบคาย เพราะมีความเชื่ อ
กันว่าหากน� ำอวัยวะเพศชายมาเล่นในพิธีแห่ และงานบุญ
บั้งไฟจะท�ำให้พระยาแถนพอใจ ช่วยบันดาลให้ฝนฟ้าตกต้อง
ตามฤดูกาล ข้าว และพืชพั นธุ์ธัญญาหารจะอุดมสมบู รณ์
อี กแง่ มุมที่ส� ำคั ญของการละเล่ นแห่ผี ตาโขน ยั งเกี่ ยวข้องผู กพันกั บต�ำนาน
แห่งพระธาตุศักดิ์ สิทธิ์ประจ� ำเมืองด่านซ้ ายคือ พระธาตุศรี สองรัก ที่ เชื่อกันว่าสร้ างขึ้นโดย
พระมหาจักรพรรดิแห่ งกรุงศรี อยุธยาและพระเจ้าไชยเชษฐาธิราชแห่ งกรุงศรี สัตนาคนหุ ต