วารสารวัฒนธรรม มกราคม - มีนาคม ๒๕๕๗ - page 24

24
อำ �เภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา
พุ ทธศักราช ๒๕๕๗
คุณมาโนชญ์ บุญญานุ วัตร ข้าราชการบ�ำนาญ
ประธานวุฒิอาสาธนาคารสมองจังหวัดยะลา ซึ่งเป็นชาวพัทลุง
โดยก� ำเนิด เราพบเจอกันด้วยโชคชะตา แต่ไม่ใช่เหตุบังเอิญ
แน่นอน ชีวิ ตของเขามีโอกาสได้ สัมผัสสัมพันธ์ กับเรื่องราว
ของลิเกป่ า ผ่านประสบการณ์ทั้งในฐานะผู้ชมและการเป็น
นั กแสดง ท�ำให้เขาสะท้ อนภาพรวมเส้นทางของลิ เกป่ า
ได้ อย่างเห็นภาพ
จากลิเกป่าที่หาชมได้ง่ายในสมัยก่อน ผ่านกลิ่นอาย
ของการสืบทอดศิลปวัฒนธรรม สามารถสะท้อนวิถีชีวิ ตสังคม
ในชนบท ผ่านความผูกพันระหว่างผู ้คนที่ ได้สานสัมพันธ์
ระหว่างกันในบริบทท้องถิ่น ทั้งความสัมพันธ์ระหว่ างผู้แสดง
ในคณะลิ เกป่า ความสัมพั นธ์ระหว่างลิเกป่ ากับเจ้าภาพ
ความสัมพันธ์ระหว่างคณะลิเกกั บผู้ชม รวมถึงกับบุคคลหรือ
ชุมชนใกล้เคียง เหล่ านี้ก�ำลั งกลับกลายเป็นห้วงลมหายใจ
อันอ่ อนระรินของคณะลิเกป่าไปเสี ยสิ้น
แม้ ว่ าหลายคณะจะพยายามปรั บทั้ งโรงลิเก
รูปแบบการแสดง เครื่องแต่ งกาย เนื้อหา ฯลฯ แต่ด้ วยปัจจัย
แวดล้อมหลายอย่างที่เปลี่ยนไป จึ งไม่แน่ว่าคณะลิ เกป่าที่
ยังพอมีหลงเหลืออยู่ บ้าง จะยังยืนหยั ดแสดงต่อไปได้อีก
นานเพียงใด
“ลิ เกป่าที่เล่นกันที่พั ทลุงเขาเล่นกันจริง รวมถึ ง
นครศรีธรรมราช หรือกระบี่ ทุกงานต้องมี การเล่นลิเกป่า
ลิเกคณะไหนจะเล่นดีหรือไม่ดีอยู่ที่การออกแขก การแต่งกาย
ก็เหมื อนคนมาเลย์ แล้วเล่นร้องเป็นภาษาไทยปนมลายู
ศิลปะอยู่ที่การเล่าเรื่อง เช่น หากเป็นเรื่องการเดินทางซึ่งบัง
จะพายาหยีกลับบ้านไปด้วยกัน มีการร้องกลอนสดเพื่อลา
ญาติพี่ น้อง ระหว่างทางมีการชมนก ชมไม้ บางคณะอาจมี
การผูกเป็นกลอนไว้ล่วงหน้ า แต่คณะที่เชี่ ยวชาญเขาเล่น
กลอนสดก็ยิ่งน่าสนใจ เพราะสามารถสอดแทรกมุขใหม่ๆ
ลงไปได้ทันที”
ทุ กวันนี้ ลิเกป่ าที่ เคยมีชื่อเสียงอยู ่หลายคณะ
ไม่ว่ าจะเป็น คณะต้อย-ฉ่อย สองพี่น้องแห่งพัทลุง ลิเกป่า
คณะโต๊ะสาบัน คณะลิเกป่ารวมศิ ลป์บ้านพอแดงแห่ งพังงา
คณะลิเกรุ่ นเมืองตรัง ฯลฯ หลายคณะต่ างสูญหายไปจาก
ความจดจ�ำของผู ้คน และคณะที่ ด�ำรงอยู ่ ก็เสี่ยงต่ อการ
สูญสิ้นไปเปรียบดั่งลมหายใจที่รวยริน
“มี การแสดงอี กหลายอย่ างที่ น่ าสนใจกว่า
อย่างมโนห์ รามีการน� ำดนตรีเข้าไปประกอบ มี การน�ำ
นักแสดงหญิ งมาร�ำ ท� ำให้คนสนใจดาราที่ เป็ นผู้ หญิ ง
คื อพูดง่ ายๆ ว่ าทั นสมัยกว่ าลิ เกป่ าซึ่ งเป็ นการแสดง
ของชาวบ้ านจริงๆ เพราะฉะนั้ นการพัฒนาจึ งมี น้อย
เป็นวิถี ชีวิตง่ ายๆ อีกเหตุ ผลหนึ่งที่หายไป คนอาจไม่ คุ้น
กับวัฒนธรรมต่างชาติ ไม่เข้ าใจค�ำว่า ยาหยี หรือแขกแดง
รวมถึงรายละเอียดอื่ นๆ จึงน่าเป็นห่วงเส้นทางในอนาคต
ของลิเกป่ามาก”
ส�ำหรับลิเกป่า “คณะเด่นชั ยสงวนศิลป์” บ้านสุนทรา
ที่กลุ่มของนรินทร์ได้ไปฝึกฝนร่วมด้วยนั้น อาจนับเป็นลิเกป่ า
คณะสุ ดท้ายที่ ยังเปิดการแสดงอยู ่ในจังหวัดพัทลุง โดยยัง
ด� ำรงไว้ทั้งการแสดง การฝึกหัดให้กับเยาวชนรุ่นใหม่ ลิเกป่า
คณะนี้ ผ่านประสบการณ์การต่ อสู้ เพื่ อสร้างสมชื่อเสี ยง
และจั ดแสดงอย่างต่ อเนื่อง
นายคล่อง ห้ วนแจ่ม เจ้าของคณะลิเกป่า “คณะ
เด่ นชั ยสงวนศิลป์ ” คณะลิเกป่ าที่ตั้ งขึ้นใหม่ภายในบ้าน
สุนทรา มี ความพยายามที่จะท�ำให้คนทั่วประเทศรู้จักลิเกป่า
ให้ ได้ จึงตั้ งใจอย่างแน่วแน่ที่ จะสืบทอดการแสดงลิ เกป่า
ให้แก่ผู้คนและชุมชนต่อไป โดยมุ่งหวังให้เยาวชนได้เข้ามา
เรี ยนรู้และฝึ กหั ดลิเกป่า เพื่ อต่อไปจะได้ เป็นก�ำลังส�ำคัญ
ในการช่ วยอนุรั กษ์ให้ ลิเกป่ าสามารถยืนหยั ดต้านกระแส
การเปลี่ ยนแปลงทางวัฒนธรรมของโลกยุคใหม่