Page 27 - วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๖

25
เมษายน-มิ ถุนายน ๒๕๕๖
งานประณีตศิลป์อย่าง “เครื่องมุก” หรือ “ลายประดับมุก” นั้น ถือเป็นศิ ลปะชั้นสูง ซึ่งแต่ เดิม
การประดับมุกมักจะใช้ในงานที่ เกี่ยวเนื่องกับสถาบันพระมหากษั ตริย์และข้าวของเครื ่องใช้ทางศาสนา โดยหลั กฐาน
ทางโบราณคดีสั นนิษฐานว่ า “ตู้พระไตรปิฎก” ถือเป็นงานประดับมุกที่เก่าแก่ ที่สุด และก็น่าจะเกิ ดขึ้ นในสมัย
กรุงศรีอยุธยา จากนั้นเมื่อมีผู้ พบเห็นก็นำ�มาทำ�ตาม ซึ่งอาจจะเป็นการนำ�เอาเปลือกหอยมุกที่ทำ�เป็นรูปหรือ
ชิ้นเล็กๆ ไปประดับกับภาชนะเครื่องใช้ไม้สอยหรือสิ่งของอย่างง่ายๆ เพื่อตกแต่งเครื่องใช้ของตนให้สวยงาม
เนื่องจากเปลื อกหอยมุกมี สีสันแวววาว ก็เลยมีการนำ�ไปฉลุเป็นลวดลายแล้วประดับลงบนสิ่งของเครื่องใช้ดังกล่าว
กระทั่งเกิดความนิ ยมและพัฒนาสืบต่อกันเรื่อยมา
เครื่องมุกงานศิลป์วิ ถีถิ่ นไทยเรา
เปิดต�ำนานวิวั ฒนาการเครื่องมุกไทย
โดย “เครื่องมุก” นั้ น หากจะชี้ให้เห็นกันชัดๆ นั่น
ก็คือ สิ่ งของเครื่องใช้ต่างๆ ที่ประดับด้ วยมุกนั่นเอง เช่ น
ตะลุ่มแว่นฟ้า ตะลุ่ม บาตร กล่องใส่หมากพลู กระโถน ขัน
คนโท เจียด เตียบ ลุ้ง โทน ระนาด โต๊ะ และ ตู้ เป็นต้น
ซึ่งจะเป็นการฉลุ ลวดลายแล้วฝังลงบนพื้นยางรัก และขัด
ให้เห็ นผิวมุกเป็นเงาแวววาวตัดกับสีดำ �ของยางรัก อั นเป็น
การขับสีสันที่ โดดเด่นให้ลวดลายสวยงามยิ่งขึ้น โดยการ
ประดับมุ กนั้ นก็ ยั งสามารถใช้ ประดั บบนบานประตู
บานหน้าต่างพระอุโบสถ วิหาร มณฑป พระที่นั่ง ปราสาท
และพระพุทธบาทได้ด้ วย ที่สำ �คัญเครื่ องมุกของไทยนั้น
เรียกได้ว่ามีความละเอียดลออประณีต และมีกรรมวิธีการทำ�
ที่ แตกต่างจากชาติอื่น ซึ่งมักจะฝังมุกลงไปบนไม้ เช่น เครื่ องมุก
ของเวียดนาม เกาหลี และญี่ปุ่น เป็นต้น
ในการทำ �เครื่องมุกหรื อการประดับมุกนั้น จะมี
การทำ�อยู่ในหลายประเทศ แต่สำ�หรั บในประเทศไทยเราแล้ว
คาดว่า อาจจะมีการใช้เปลือกหอยมุกประดับกั บสิ่งของต่างๆ
มาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๑๑-๑๖ แล้ว เนื่องจากมีการค้ นพบ
ชิ้นมุ กติดอยู่ บนชิ้นส่ วนปูนปั้ นประดั บเจดี ย์ที่ เมื องคูบัว
ตำ�บลคูบัว อำ�เภอเมือง จังหวัดราชบุ รี นอกจากนี้ก็ยังพบว่า
ช่างไทยสมัยโบราณได้ใช้เปลือกหอยมุกประดับพระเนตร
พระพุทธรูปมาก่อน เช่น พระพุทธรูปเชียงแสน และพระพุทธ
รูปสุโขทัย เป็นต้น
ต่ อมาในสมัยอยุธยาพุ ทธศตวรรษที่ ๒๐-๒๓
ก็ได้มีการทำ�ลายประดับมุกกันอย่างแพร่หลาย โดยทำ�เป็ น
ลวดลายตกแต่งบานประตูโบสถ์วิหาร เช่น บานประตูประดับมุก
พระอุโบสถวั ดบรมพุทธาราม อำ�เภอพระนครศรี อยุธยา
จังหวัดพระนครศรีอยุ ธยา ในสมัยสมเด็ จพระเพทราชา
(พ.ศ.๒๑๓๑-พ.ศ.๒๒๔๕) โปรดเกล้าฯ ให้สร้ างขึ้ นเมื่อ
พ.ศ.๒๒๒๖ บริเวณย่านป่าตอง ซึ่ งเคยเป็นนิวาสถานเดิม
ของพร ะองค์ ก่ อนขึ้ นครอง ร าชย์ และมั ก เรี ยกว่ า
“วัดกระเบื้องเคลือบ” เพราะอาคารต่ างๆ มุงด้วยกระเบื้อง
เคลือบสีเหลืองนั่นเอง
ส่วนพระอุโบสถก็จะมีฐานแอ่นโค้ง โดยมีเจดีย์ราย
๒ องค์ตั้งเรียงกันทางด้านทิศเหนือ และมีวิหารตั้งอยู่ทางด้าน
ข้างของเจดีย์ ราย สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ โปรดเกล้าฯ
ให้บูรณปฏิ สังขรณ์และทำ �บานประตูพระอุโบสถขนาดใหญ่
ประดับมุกอย่างงดงาม ซึ่งในปัจจุบันบานประตูมุกนี้ก็อยู่ที่
หอพระมณเฑียรธรรม ในวัดพระศรีรัตนศาสดารามบานหนึ่ง
ส่วนอีกบานนั้นจะไปอยู่ ที่วั ดเบญจมบพิ ตรดุสิ ตวนาราม
เขตดุสิต กรุงเทพฯ สำ�หรับเราชาวไทยที่เคยแวะเวียนไปที่นั่น
ก็คงจะได้สัมผัสกับความงดงามกันมาบ้างแล้ว