Page 31 - วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๖

ศาสตร์ศิลป์ กรรมวิธีสร้างสรรค์ ลายประดับมุก
จากประวัติ และเรื่องราวอันยาวนานของการทำ�
เครื่องประดั บมุก ทำ�ให้เราได้ รู้ว่า การทำ�ลายประดั บมุก
ของไทยในสมัยโบราณนั้น ถื อได้ว่ าเป็นงานช่างที่ต้องอาศัย
ฝีมือเชิงช่างศิลป์ที่ละเอียดประณีต และต้องมีความมานะ
พยายามเป็นอย่างมาก เพราะลายประดับมุกนั้นเป็นลายเล็กๆ
ละเอียด ซึ่งช่างก็จะต้องใช้ความสามารถ และความชำ�นาญ
ในการสร้างแม่ลายให้เข้ ากับสิ่งของต่างๆ ที่จะมาประดับมุก
ไม่ว่าจะเป็นภาชนะหรือบานประตูหน้าต่าง ไปจนถึงเครื่ องใช้
หลากหลาย โดยเฉพาะภาชนะที่มีรูปทรงเป็นเหลี่ยม หรือ
โค้งเว้ าด้วยแล้ว การสร้างลายให้ ผสานกลมกลืนกับรูปทรง
เหล่ านั้นยิ่งทำ�ได้ยากยิ่ง แต่อย่างไรก็ตาม ช่างประดั บมุก
ของไทยในอดี ตก็ ได้สร้างลวดลายประดับมุ กที่ มีคุ ณค่า
ทั้งความงามและคุณค่าทางฝีมือไว้เป็นจำ�นวนมาก
ลายมงคลร้อยแปดที่พระบาท พระพุทธไสยาสน์
วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
ในการทำ �ลายประดั บมุกที่ นิ ยมทำ�กั นในอดีต
โดยทั่วไปมักจะเป็ นลายไทย ซึ่งประเภทของลายก็ขึ้นอยู่กับ
สิ่งที่จะประดั บมุก และความเหมาะสมของสิ่งที่จะนำ�มา
ประดับมุก เช่น ถ้าเป็ นภาชนะที่เป็นเหลี่ยมหรือภาชนะกลม
มี ความโค้ งเว้ามาก ก็ มั กใช้ ลายกนก ลายกนกก้านขด
ลายกระจัง เป็นต้ น แต่ถ้าเป็นการประดับมุกเป็ นพื้นเรียบ
และมีเนื้ อที่มากอย่ างบานประตู หน้ าต่าง โบสถ์ วิ หาร
มณฑป ปราสาท ก็มักจะทำ�เป็นกนกลายก้านขดเทพนม
ลายประจำ�ยามก้ามปู หรือลายอื่นๆ ที่ ต่อเนื่องกัน หรือ
อาจทำ�เป็ นเรื่ องรามเกียรติ์ เช่น บานประตูพระอุ โบสถ
วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม กรุงเทพมหานคร เป็ นต้น
นอกจากนี้ยั งทำ�การประดับมุ กบนพระบาทของพระพุทธรูป
หรือรอยพระพุ ทธบาท ซึ่งมักทำ�เป็นรูปต่างๆ กันไป เช่น
ลายมงคลร้ อยแปดที่ พระบาท พระพุ ทธ ไ สยาสน์
วั ดพระเชตุพนวิมลมั งคลาราม ซึ่ งแตกต่างไปจากลาย
ประดับมุกบนบานประตูหรือบานหน้าต่าง เป็นต้ น