Page 23 - วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๖

21
เมษายน-มิ ถุนายน ๒๕๕๖
จำ�นวนสายมากขึ้น แต่ไม่เป็นที่นิยมของศิลปิน ดังนั้นเปี๊ยะ
สองสายจึงเป็นเปี๊ยะที่ศิ ลปินนิยมมากกว่ า เพราะสามารถ
ใช้เทคนิ คการดีดพิเศษที่เรียกว่า “ป๊อก” แต่ อย่างไรก็ ตามถึง
แม้ว่ามีการเพิ่มจำ �นวนสายมากขึ้น ถึ งกระนั้นเมื่อเวลาดีด
บรรเลงเพลง ศิลปินเปี๊ยะก็ ยังคงยึ ดแนวบรรเลงสายเดียว
หรือสองสายเป็นหลัก และใช้ สายอื่น ที่ ตั้งระดับเสียงแตกต่ าง
เพิ่ มเติมให้ เป็ นสายประกอบ เพื่ อใช้ ปรุ งแต่งสี สั นของ
ทำ�นองเพลงเท่านั้น
เสน่ห์ของเปี๊ยะอยู่ที่ความสั่นพลิ้ วของสายเปี๊ยะ
ที่เกิดจากการดีด สร้ างคุณค่าต่องานศิ ลปะที่เกิดจากการ
สร้างสรรค์ สืบทอดมาหลายช่วงอายุ คน โดยระดับเสียง
แต่ละเสียง ท่วงทำ�นองแต่ละทำ�นองของเพลงเปี๊ยะที่ดังลอด
กะโหล้ง นิ้วที่ศิลปินเปี๊ยะในอดี ตได้ปาดและป๊อกสายเปี๊ยะ
จนเสียงสั่ นดังไพเราะเสมือนเด็ง (ระฆัง) ที่ก่อให้เสียงเกิด
ความสั่ นเครื อ พร้ อมการเชื่อมกับแผ่นกล้ามเนื้ อที่หนั ง
หน้าอกของศิลปินผู้ ดีด บังคับขยับเปิ ด-ปิด และปรับแต่ ง
เสียงที่ดีดนั้นตามต้ องการ อันเป็นการถ่ายโอนอารมณ์และ
ความรู้สึ กออกมาเป็นบทเพลงที่กินใจ ซึ่ งมีผู้อธิบายไว้ ว่า
เครื่ องดนตรีนี้ เหมาะสำ�หรั บศิ ลปินชายเท่ านั้น แต่ ใน
ความเป็นจริ งแล้วศิ ลปินหญิ งก็ สามารถบรรเลงเปี๊ยะได้
และเคยพบหลักฐานสตรี ๕ นาง ในภาพจำ�หลักอารยธรรม
ทวารวดีที่บ้านคูบัว จังหวัดราชบุรี กำ�ลังดีดเครื่องดนตรีที่มี
ลักษณะเดียวกั บเปี๊ยะอยู่ ดั งนั้นเปี๊ยะจึงเป็ นเครื่องดนตรี
สำ�หรับคนทุกเพศวัย เรียกได้ว่าไม่มีข้อห้ ามหรือข้อจำ �กัด
ส่ วนเทคนิคการดี ดเปี๊ยะนั้นก็ ขึ้นอยู่กั บทั กษะ
และความชำ�นาญของศิลปิน โดยระดับเสียงที่เกิดจากการ
ดีดเปี๊ยะเบามาก ศิลปินจึงมีเทคนิคในการบรรเลงแตกต่างกัน
เช่นการ “ป๊อกสาย” เพื่อให้เกิดความดังกังวานสั่นเครื อเป็น
ใยเสียง การไหลเมื่อเลื่อนมือขึ้ นหรือลงของผู้ดี ดในการหา
ตำ�แหน่งเสี ยงที่ต้องการ การจกสายเป็นวิ ธีเขี่ยสายให้เกิด
ระดับเสียงต่างๆ สายแต่ ละสายมีตำ�แหน่ งที่กำ�หนดไว้ว่ า
เป็นสายจก สายป๊ะ หรืออื่นๆ ซึ่งในการสร้างเสียงให้ดำ�เนิน
ไปตามทำ�นองเพลงเปี๊ยะที่ ศิ ลปิ นบรรเลงนั้นต้องใช้พลัง
ใช้สมาธิ และเทคนิ คเฉพาะตัวสูง ดังนั้นการเข้าถึงสุนทรียรส
ของเพลงเปี๊ยะ ทั้งศิลปินและผู้ฟั งจึงต้องอยู่ ในบรรยากาศ
ที่สัมพันธ์ กัน
บทเพลงที่ ศิ ลปินเปี๊ยะนิยมนำ�มาบรรเลงเป็ น
เพลงที่นิยมทั่ วไปในวัฒนธรรมดนตรี ล้านนา บางเพลงมี
ทำ�นองเก่ าและขาดการสืบทอด แต่อย่างไรก็ตามเพลงเปี๊ยะ
ที่ยังคงเล่นในปัจจุบันนั้ นก็ มีหลายเพลง เช่น เพลงปราสาทไหว
เพลงจกไหล เพลงซอพม่า เพลงมวย เพลงลูกกุย เพลงฤๅษี
หลงถ้ำ� เพลงแหย่งหลวง เพลงละม้าย เพลงล่องน่าน และ
เพลงพื้นบ้านอื่นๆ ส่วนเพลงไทยในแบบแผนของภาคกลางนั้ น
ก็สามารถนำ�มาดี ดได้ เช่น เพลงเต้ ยโขง เพลงเขมรไทรโยค
เพลงสร้อยลำ�ปาง เป็นต้น
ข้อที่ น่าสั งเกตก็คื อ เพลงที่เหมาะสมสำ �หรับ
การดีดเปี๊ยะนั้ น มักนิยมเพลงที่มีทำ�นองไม่ยาวมากนั กและ
ออกแนวทำ�นองหวาน หมายถึงเพลงที่ค่ อนไปในแนวช้า
ซึ่งเอื้ อต่อการบรรเลงของเปี๊ ยะ โดยโครงสร้างของเพลง
มีลักษณะเฉพาะ คื อ ทำ�นองอาจวนซ้ ำ �ไปซ้ำ�มา เพื่อเปิดโอกาส
ให้ศิลปินแสดงความสามารถในการใช้วิ ธีด้น ซึ่ งเป็นปฏิภาณ
และประสบการณ์ของศิลปินในการตกแต่งทำ�นองให้ดำ�เนิน
ไปตามแนวการบรรเลงเปี๊ยะ นอกจากการบรรเลงเพลงต่างๆ
ดังกล่าวแล้ว เปี๊ยะยังนำ�ไปดีดร่วมกับการขับลำ�นำ�ได้อีกด้วย
บทเพลงสุ้มเสียงและเทคนิค
การเล่ นอันทรงเสน่ ห์