Page 37 - วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๖

35
เมษายน-มิ ถุนายน ๒๕๕๖
การค้าต่างประเทศในสมั ยกรุงศรี อยุ ธยาจนถึง
ต้นกรุงรัตนโกสินทร์ใช้ เรือสำ�เภา เป็นหลัก และค้ าขายกัน
เป็ นฤดูกาลเพราะต้องเดินเรื อเข้าและออกมายั งอ่าวไทย
ให้ทันฤดูมรสุ ม เช่น เรือสิ นค้าจะต้องมาให้ ทันลมมรสุม
ตะวันออกเฉียงเหนือในเดือนตุลาคมถึงมี นาคม (ลมสินค้า-
ขาเข้ า) และกลั บให้ ทันลมมรสุ มตะวั นตกเฉี ยงใต้ ใน
เดือนเมษายนถึงกันยายน (ลมตะเภา-ขาออก) โดยเฉพาะ
เรือสำ�เภาจีนที่บันทึกไว้ในสมัยต้ นรัตนโกสินทร์ จะนำ�สินค้า
เข้ ามาในเดือนกุมภาพันธ์ถึงต้นเดื อนเมษายน และออกไป
ราวปลายเดือนพฤษภาคมจนถึงกรกฎาคม
จากบันทึ กการเดินทางทั้งของชาวสยามและ
ชาวจีนและชาวตะวันตกในเอกสารหลายฉบับ สามารถสรุป
ได้ว่ า การเดินเรือเลียบชายฝั่งสมั ยโบราณนั้น หากต้องการ
เดินทางมายังบ้านเมืองภายในกรุงศรี อยุธยาหรือบางกอก
นอกจากเรื อของคนท้องถิ่ นในแถบนั้ นแล้วก็ ไม่นิ ยม
เลียบอ่ าวโคลนด้านตะวันตกที่ เป็ นชะวากเว้าเข้ าด้านใน
ตั้งแต่ แหลมหลวงใกล้กับหาดเจ้าสำ�ราญมาจนจรดปากแม่น้ำ �
เจ้ าพระยา เพราะพื้นน้ำ �เต็มไปด้วยโคลนตมต้ องอาศัย
ความชำ �นาญร่องน้ำ� เมื่ อเดินทางจากปากน้ำ�เจ้ าพระยา
ออกทะเลจะตั ดตรงไปพักที่ เกาะสี ชัง เกาะคราม หรื อ
เกาะไผ่ ทางชายฝั่งตะวันออกของอ่าวไทย แล้วชักใบแล่น
ตั ดข้ามอ่าวไทยไปที่เขาเจ้าลายบริ เวณชายฝั่งชะอำ� หรือ
ต่ำ �ลงมาแถวเขาสามร้ อยยอดแถบเมืองกุ ย ทั้งสองแห่ ง
มีเทื อกเขาโดดเด่นเป็นจุดสังเกตเห็นได้ง่าย หลังจากนั้น
จึงเดิ นเรือเลียบชายฝั่งลงใต้ ต่ อไป หรือหากต้องการไป
ทางอ่าวตังเกี๋ยทางเวียดนามและชายฝั่งกัมพูชา ก็จะเดิ นเรือ
สลั บฟันปลา จากปากน้ ำ�ไปที่เกาะสี ชังแล้วข้ ามอ่าวมาที่
สามร้อยยอดหรื อเมืองกุ ยบุ รี แล้ วจึงข้ามอ่ าวมุ่งไปทาง
ตะวันออกมีที่หมายที่เกาะช้าง เกาะหมาก เกาะกูด เกาะกง
เลียบชายฝั่ งกัมพูชาต่อไปยังทางชายฝั่งเวียดนาม
ในทางกลั บกันหากเดินเรื อเลียบชายฝั่งมาจาก
ทางคาบสมุทรมลายู จะแวะเติ มน้ำ�จื ดหรือหลบลมที่แถบ
เขาสามร้อยยอดเมืองกุยบุรี เลียบชายฝั่งผ่านเขาเจ้ าลาย
จนถึงแหลมหลวงหรือแหลมผักเบี้ย จากบริเวณนี้จะแล่น
ห่างฝั่งโคลนตัดตรงไปปากน้ำ�เจ้าพระยา หากไม่เข้ าปากน้ำ�
ก็ชักใบใช้ลมตัดข้ามอ่าว มีที่หมายอยู่แถวเกาะช้าง เกาะกูด
แล้วเดินเรือต่อไปยังชายฝั่ งเวียดนามและจีนต่อไป
การรู้จักกระแสลมคือความรู้สำ�คัญในการเดินเรือ
เลียบชายฝั่ง จะมีช่วงเวลาในการเดินทางเข้ าออกในรอบปี
เช่น ช่วงเดือนตุลาคมถึงกุ มภาพันธ์ - มีนาคม จะเป็นลมอุตรา
หรือลมอุกา หรื อลมตะวันออกเฉียงเหนือ เป็นลมมรสุม
ที่พัดจากทิศตะวันออกเฉียงเหนือไปทางตะวันตกเฉียงใต้
จะพัดร่วมกับลมเหนือหรือลมว่ าวหรือบางครั้งจะพัดร่วมกับ
ลมตะวันออกและลมหัวเขา เป็นช่วงซึ่งเรือสำ�เภาจะเข้ามายัง
อ่าวภายใน
ลมสลาตั นคื อลมมรสุม พั ดจากทิ ศใต้ ขึ้นไป
ทางเหนือ พั ดร่วมกับลมพั ทธยา เป็ นลมที่พั ดจากและ
ทิศตะวันตกเฉียงใต้ไปทางตะวันออกเฉียงเหนือ ส่วนลมตะเภา
พัดจากทิศตะวันออกเฉียงใต้ ไปทางตะวันตกเฉี ยงเหนือ
ช่วงในราวเดือนเมษายน-พฤษภาคมจนถึงกั นยายน และ
ลมพัดหลวงหรือลมตะโก้ พั ดจากทิศตะวันตกเฉียงเหนือไป
ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ก็จะพัดอยู่ในช่วงปลายฤดูฝน
นอกจากชาวประมงพื้ นถิ่นภายในอ่ าวไทย
บางท่านแล้ว ความรู้ เรื่องลมต่างๆ เหล่านี้ค่อยๆ เลื อนหายไป
เพราะการค้ าสำ �เภาหลวงเปลี่ยนมาใช้ เรื อกำ �ปั่ นแบบ
ตะวันตกเมื่อ พ.ศ. ๒๓๗๘ และเปลี่ยนมาเป็นเรือกลไฟ
ซึ่งสามารถสร้างได้ ในสยามเอง เมื่อ พ.ศ. ๒๓๙๘ ทำ�ให้
การใช้สำ�เภาเดิ นเรือเลียบชายฝั่งแบบเดิ มตามฤดู กาลใน
แถบคาบสมุทรค่อยๆ หมดไป
การเดินเรือเลียบชายฝั่ง