Page 32 - วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๖

30
๑. ขั้นแรกจะต้ องเตรี ยมภาชนะหรื อวัตถุ
ที่ต้ องการจะประดับมุกให้ อยู่ในสภาพที่เรียบร้ อยพร้อมที่
จะประดับมุกก่อน
๒. ออกแบบลายที่จะประดั บลงบนภาชนะ
หรือวัตถุให้สัมพันธ์กับขนาดและรู ปร่างของวัตถุหรือภาชนะ
เครื่องใช้ โดยร่างลายลงบนกระดาษ แล้วใช้กระดาษลอกลาย
ลอกให้ เหมือนต้นฉบับเดิมที่ ร่างไว้ในกระดาษธรรมดา
๓. เตรียมมุกสำ �หรั บทำ�ลาย โดยใช้ เปลือก
หอยมุก (หอยชนิ ดหนึ่ง Margaritifera maximus ในวงศ์
Pteriidac ขนาดใหญ่ อยู่ในน้ำ�เค็ม) ซึ่ งต้องปอกเปลือกผิว
ชั้นนอกที่เป็ นหินปูนออกให้หมด จากนั้นลอกผิ วชั้นกลาง
ที่มีสี เขียวแก่ ออกจนถึงเปลือกหอยชั้นในที่มีสี เงินตั ดส่วน
ที่ใกล้ปากออกเป็นชิ้นๆ โดยหอยหนึ่งตัวจะใช้ได้ ประมาณ
๙ ตารางเซนติ เมตร และโดยทั่วไปหอยมุกตั วหนึ่งๆ จะใช้
ได้ไม่มาก เพราะต้องเลือกเอาเฉพาะส่วนที่มีสีแวววาวเท่านั้น
ซึ่งถ้ามุกไม่ดี ไม่เป็นเงาลายก็จะไม่สวยเท่าที่ควร และเมื่อ
ได้มุกแล้วก็จะต้องเลื่ อยแบ่งมุกออกเป็นชิ้นๆ ตามความโค้ง
ของเปลือกหอย เพื่อให้มีความหนาพอที่จะฉลุเป็นลายได้
โดยก่ อนฉลุ ควรฝนชิ้นมุ กด้ วยหิ นไฟให้ บางเป็ นแผ่น
และเรี ยบก่อน
๔. เมื่ อได้แผ่นมุ กแล้วใช้กระดาษลอกลาย
หรือกระดาษที่เขี ยนลายไว้ปิดบนแผ่ นมุก โดยปิดเป็ นภาพ
กลั บซ้ายเป็นขวา ขวาเป็ นซ้าย แล้ วฉลุ ลายเป็ นชิ้ นๆ
ซึ่ งการฉลุ จะง่ ายขึ้ นถ้าใช้ ชิ้นมุ กติ ดลงบนแผ่นไม้บางๆ
เพื่ อให้ แผ่นมุ กเกาะ และช่ วยให้ แผ่นมุ กไม่หักขณะฉลุ
จากนั้นเมื่อได้ชิ้นมุกที่ฉลุตามลายแล้ว ให้ใช้ตะไบแต่งลาย
มุกให้เรียบร้อย
๕. เสร็จแล้วนำ �ลายมุกที่ได้ ไปติดลงบนแผ่น
กระดาษต้นฉบับด้วยแป้ งเปียก ปิดคว่ำ�หน้าลงบนแผ่นลาย
ให้ตรงตามตำ�แหน่งลายเดิม
๖. เตรียมรักสมุก คือ ยางรักผสมถ่านใบตอง
ถ่านหญ้าคา เขม่ า หรื อผงดิน บดให้ละเอียดแล้วกรอง
เอาเฉพาะส่วนที่ละเอี ยดแล้วผสมกั บรักบนแผ่นกระดาน
ใช้ไม้กลมๆ หรือสากบดให้สมุกกับรักผสมเข้ากั นจนเหนียว
คลุกกั บยางรักจนเหนียว จากนั้ นนำ �รั กสมุกที่ ได้ไปป้ าย
หรื อเกลี่ยลงบนพื้นวัสดุ ที่ต้ องการจะประดับมุกให้ หนา
ประมาณ ๒-๓ มิลลิเมตร แล้วปล่อยทิ้งไว้ให้แห้ง เสร็จแล้ว
ใช้รักชนิดแห้งเร็วลงทับรักที่ลงพื้นไว้อีกครั้ งหนึ่ง และปล่อย
ทิ้งไว้จนรั กหมาด๗. นำ�แผ่นกระดาษที่ติดมุกไว้ตามลายแม่แบบ
โดยคว่ำ �ลงไปบนวัตถุ ที่มีรักแล้ ว ให้ด้านหน้ าของกระดาษ
ที่ประดับมุกไว้ แนบลงบนรักจนทั่ว แล้ วใช้กระดาษหนาๆ
ทาบลงบนกระดาษที่ประดับมุกอีกชั้นหนึ่ งเพื่อให้ กดได้แรง
จนมุ กฝังจมลงในเนื้อรั ก เมื่อกดลายมุ กให้จมลงบนรัก
เสมอกันแล้ว ก็ปล่อยทิ้งไว้จนรักแห้ง และแข็งตัว จากนั้น
ค่อยลอกกระดาษที่เป็นแม่ ลายออก โดยใช้น้ำ�เช็ ดให้เปียก
แล้วจึงลอกออก๘. เมื่ อประดับมุกเป็ นลวดลายแล้ว ต้องการ
ตกแต่งลายที่ประดับไว้ โดยใช้รักสมุ กถมช่องว่างระหว่างลาย
ให้เต็ มช่องและนูนขึ้นมาเล็กน้อย หรื ออาจจะใช้ ไม้ปาด
ให้ผิวหน้าของรักสมุกเรียบเสมอลายมุกแล้วทิ้งไว้ให้แห้ง
๙. เมื่อรักสมุกแห้งดีแล้ว ใช้ หินฟองน้ำ �และ
หินกากเพชรค่อยๆ ขั ดกับน้ำ� จนเห็นลายมุกขึ้นทั่ว พอเป็ น
ลายเหลืองๆ ยังไม่เห็นลายชัดนัก ให้สังเกตดูว่ าพื้นรักยังเป็น
หลุ มเป็นบ่ ออยู่ หรื อไม่ ถ้ ายั งไม่ เรี ยบ ก็ ต้ องลงรักเพิ่ ม
โดยเกลี่ยลงไปให้ พื้ นเสมอกั น และปล่ อยทิ้งไว้ ให้ แห้ ง
แล้วค่อยๆ ขัดผิวรักลงไปเรื่อยจนเห็นลายมุกชัด ในการขัดนั้ น
จะต้องระวังให้พื้นผิวหน้าของรั กเรียบเสมอกันด้วย ถ้าเห็นว่า
ผิวรั กหรือลายมุกยังไม่เรียบดี ก็ต้ องใช้หินลับมีดโกนหรือ
ถ่านไม้ขัดให้เรียบ เมื่ อผิวหน้าของรักและลายมุกเรียบดีแล้ว
ก็ปล่ อยทิ้งไว้ ให้รักแห้ งสนิท จึ งขัดมัน โดยใช้ใบตองแห้ง
ฉีกเป็นฝอยผสมกั บน้ำ�มันมะพร้าวเล็กน้ อย ถูพอร้ อน ก็จะทำ�
ให้ผิวรักเป็ นมันตัดกับลายมุกที่ประดับไว้แวววาวงดงาม
สืบสานกรรมวิธีการท�ำลายประดับมุกตามแบบอย่างโบราณ