Page 14 - วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๖

12
เพลงร้ องพื้นบ้านที่ เกิดจากกิจกรรมต่างๆ เช่น
ระหว่ างตำ �แป้งขนมจีนในครกกระเดื่ อง ก็ มีเพลงในวง
กิจกรรมนี้ เรียกว่ า “เพลงโขลกแป้ง” ซึ่งอาจเปลี่ยนเป็นเพลง
อย่างอื่ นที่ทุกคนสามารถร้องและร่วมกิจกรรมได้ โดยวิธีการ
มุ่งเน้นไปที่การร้องร่ วมกัน ให้ความรู้ สึกสนุกสบายของ
ทุกคนเป็นสำ�คัญ
เพลงร้ องเล่าเรื่ องราวอย่างยาว เรี ยกได้ว่ าเป็น
สุดยอดของเพลงพื้นบ้านลักษณะหนึ่ง คื อ “เพลงขอทาน”
โดยนักเพลงที่บางคนเรียกว่าวณิพก มีทั้งที่นั่งร้องตามชุมชน
ร้ องเพลงแลกทานรับเงิ นทองจากผู้บริ จาค นั กเพลง
อีกลักษณะหนึ่งนั่งเรือล่องไปตามลำ�น้ำ� เมื่อผ่านบ้านของ
ชาวบ้ านก็ จะจอดริ มท่ าน้ำ � ร้ อง เพลงด้ วยทำ �นอง
เพลงขอทาน โดยเนื้อหาก็จะนำ�มาจากวรรณคดีโบราณ
และร้องต่ อเนื่องกั น บางรายก็จะมีเครื่ องดนตรีจำ�พวก
ฉิ่ง ฉาบ กลองโทนขนาดย่อม มีการร้องและตีจังหวะให้เข้ากัน
เพลงขอทานที่ กล่าวถึ งนี้มี มาตั้ งแต่สมั ยกรุ งศรี อยุ ธยา
ในทำ�นองร้ องชื่อว่า “เพลงกระบอกชั้นเดี ยว” โดยสมัยก่อน
เมื่อนั กเพลงเริ่ มร้ องก็จะใช้ ไม้ กระบอก ๒ อันกระทุ้ ง
ให้จังหวะ
วณิ พกเหล่ านี้บางรายปฏิ เสธสิ่ งของบริ จาค
ซึ่งมี การหยิ บยื่นให้ ก่อนโดยยั งไม่ ขับร้ องเพลง เรื่ องใน
วรรณคดีที่นิยม เช่น เรื่องคาวี มณีพิไชย ขุนช้างขุนแผน
ตำ�นานพญากงพญาพาน เป็ นต้น โดยนักเพลงวณิพกนั้ น
จะมีความจำ�สามารถร้องได้อย่างไม่ติดขัด “สมเด็จพระเจ้า
บรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์” ทรงบันทึก
ไว้ในหนังสื อสาสน์สมเด็ จ เล่ม ๙ หน้า ๑๑๑ (จดหมาย
ลงวันที่ ๑๒ กันยายน ๒๔๗๙) ทรงเล่าว่า...
เมื่อครั้งที่พระองค์ผนวช วันหนึ่ งเสด็จบิณฑบาต
ถึงแถวหน้ าศาลเจ้ าพ่ อเสือ ทรงพบคนขอทานตาบอด
คนหนึ่ง ชื่อตาสังขารานั่ งร้องเพลงเองสีซออู้เองอยู่ข้างถนน
เป็ นการเล่ นดนตรี ที่ไพเราะจั บใจพระองค์ ท่ านมาก
ด้วยทำ �นองร้องมีความไพเราะไปในทางร้อง และเนื้อความ
ก็ดี ส่วนทางซออู้มีความไพเราะไปในทางดนตรี ทั้งสองทาง
เข้ากั นสนิ ทสนมกลมเกลียวกั น ตาสั งขาราขอทาน
คนนี้ ชอบขั บเรื่องปลงสั งขาร กั บเรื่องพระยาฉัททั นต์
เพลงร้ องพื้นบ้ านที่เกิดจากความเชื่ อเกี่ยวกั บ
อ�ำนาจลึกลับเหนือธรรมชาติ ก่อให้เกิดการเล่น “เพลงเข้ าผี”
บางแห่ งก็จะมีพิ ธีกรรมเชิญผีเพื่อให้ลงทรง โดยเพลงเข้ าผีนี้
นิ ยมกันมากทั้ งภาคกลาง และบางส่วนของภาคเหนือ
ตอนล่าง รวมไปถึงอีสานใต้ และความเชื่ อเรื่องผีนี้เองจึ งมี
การเล่นเพลงผีต่างๆ ด้วยเชื่ อว่ า ทุกสิ่งทุ กอย่างรอบตั ว
มีผีสถิ ตอยู่ จึงมี การเชิญผี ให้มาร่วมเล่นกับคน มักเล่นกัน
ในช่ วงค�่ำ โดยเชิญเข้าทรงซึ่งเป็นอาการที่ผีเข้าสิงตั วผู้ ท�ำ
หน้าที่เข้าทรง ระหว่ างนั้นมี การขับร้องเพลงเชิญทรง เมื่อผี
เข้ าทรงแล้ว จึ งสอบถามเกี่ยวกับการท�ำมาหากิน ความเจ็บ
ป่วยไข้ อาการคุณไสย หรือพยากรณ์สภาพดินฟ้ าอากาศ
ซึ่ งแนวคิ ดนี้ สมั ยต ่อมามี การ เปลี่ยนแปลงที่ มุ ่ ง เพื่อ
ความบันเทิง โดยผู้ ร่วมเล่นก็ จะวิ่งหนีผี อย่ างสนุกสนาน
เช่ น เพลงแม่ ศรี ลิ งลม นางควาย ผี นางด้ ง (กระด้ง)
นางสาก ฯลฯ การเล่นเพลงผี ลักษณะนี้เด็กๆ ก็นิยมเล่นกัน
แต่ชอบเล่นในตอนกลางวัน และเป็นไปเพื่อความสนุกสนาน
ไม่มีพิธีกรรม ซึ่งเด็ กบางคนอาจแกล้งเพื่อนว่าผีเข้ าทรงตน
จากนั้ นจึงท� ำอาการประหนึ่ งว่ าผีเข้ าสิงจริง เด็ กอื่นๆ
ก็ต่ างวิ่งหนีผีเป็ นที่สนุกสนาน
ตัวอย่างการเล่นเพลงเข้าผี กอง โดยค�ำร้องของแม่
เพลง “แตงอ่ อน เปรมปรีดิ์ ” บ้ านห้วยสะพาน อ�ำเภอ
พนมทวน จั งหวัดกาญจนบุ รี ผู ้ร้ องเปล่งเสี ยงร้องเชิญ
ผี กองให้ลงมา แต่ ผีไม่สามารถลงได้เพราะถูกหนามพุ ทรา
เสี ยก่อน เนื้อเพลงที่ร้องมีว่า...
ผีกองเอย จะร้องทำ�ไม จะแต่งศาลา เอาไว้อาศัย
กระเทียมสองไห ไก่น้อยสองตัว
กระเทียมสองหัว เพื่อนเล่นผีกอง
หมากก็กองพลูก็กอง ยกแม่ขันทอง รองรับลงมา
ลงหุบลงห้วย จะลงละหวา ลงมาไม่ ได้ ไต่ไม้ลงมา
ถูกหนามพุทรา เกี่ยวหน้าผีกอง