Page 13 - วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๖

11
เมษายน-มิ ถุนายน ๒๕๕๖
เพลงร้ องพื้ นบ้ านที่ เกี่ ยวกั บความเชื่ อและ
ศาสนาอื่นๆ เช่น “เพลงค�ำตัก” ซึ่งมีหลายพื้นที่ในจังหวัด
ทางภาคใต้ เช่น นครศรีธรรมราช สุราษฎร์ธานี เป็นต้ น
สาระของเพลงค�ำตักจะเป็นกล่าวถ้ อยค�ำสั่งสอนตั กเตือน
เจ้านาคที่ก� ำลังเข้าสู ่พิธีอุปสมบท เพื่อให้ร�ำลึ กถึงพระคุ ณ
บิดามารดา ให้ตั้งใจใฝ่ศึ กษาธรรม ส่วน “เพลงแห่เจ้านาค
เพลงแห่ หรือสั่ งนาค” ก็ จะมีบางท้ องถิ่ นของภาคกลาง
และมี การร้องขณะแห่นาคไปวั ด ส่วน “เพลงสรภั ญญ์”
ก็นิยมในหลายจังหวัดของภาคอี สาน ร้องเนื้อหาเกี่ยวกับ
พระพุ ทธศาสนาและร้องในวัด และอี กประเภทหนึ่งคื อ
“เพลงสวดพระมาลัย” ซึ่งในหลายพื้นที่เรียกว่า “สวดคฤหัสถ์”
โดยผู ้ร้องท�ำนองสวดจะเป็นชายที่ เคยบวชเป็นพระมาแล้ว
จนสามารถสวดเป็นท�ำนองได้ นิยมสวดเล่าเรื่องราวต่ างๆ
โดยจะมีเนื้อหาแตกต่างกั นไปตามแต่ละพื้นที่ ซึ่งอุปกรณ์ก็
จะมีตู้พระธรรม และตาลปัตร โดยนั กเพลงร้องสวดกลางคืน
อาจใช้เวลายาวไปจนถึ งรุ ่ งเช้าของวั นใหม่ ก็ มี ส่ วนใน
จังหวัดจั นทบุรีก็จะมี นักเพลงผู้ หญิงเป็นผู ้ร้องสวด และมี
การร�ำหน้าศพ เรียกว่า “ร�ำสวด” ด้วย
นอกจากนั้นก็ยั งมีเพลงร้ องพื้นบ้ านที่เกิดจาก
เทศกาล ฤดูกาล และประเพณีต่างๆ อันได้แก่ เทศกาลทอดกฐิน
ทอดผ้าป่ า ตรุษสงกรานต์ ลอยกระทง ประเพณีลากพระ
งานไหว้พระประจ�ำปี เป็นต้น โดยชาวบ้านก็จะมีการท�ำบุญ
ไหว้พระที่วัด จึงเกิดเพลงร้องพื้นบ้านต่างๆ เช่น เมื่อท� ำบุญ
ตักบาตรตอนเช้ าเสร็จ สาวๆ หนุ่มๆ พร้ อมกันน�ำดอกไม้
คนละก�ำเข้าไปในโบสถ์ เพื่อถวายพระพุ ทธรูป แต่เป้ าหมาย
พิษฐานเอย มื อหนึ่งถือพาน ถือพานดอกชบา (ลูกคู่รับ)
เกิดชาติ ใดแสนใด ขอให้ได้กับพวกทำ�นา (ลูกคู่รับ)
พิษฐานวานไหว้ ขอให้ได้ดังพิษฐานเอย
พิษฐานเอย มื อหนึ่งถือพาน ถือพานนมแมว (ลูกคู ่ รับ)
เกิดชาติ ใดแสนใด ขออย่าให้ได้กับพวกบ้านแพ้ว (ลูกคู่รับ)
พิษฐานวานไหว้ ขอให้ได้ดังพิษฐานเอย
ส่ วนในฤดู น�้ำหลากช่วงเดื อน ๑๑ เดือน ๑๒
ก็จะมีงานทอดกฐิน งานวันลอยกระทง ซึ่งเป็นโอกาสเหมาะ
อย่างยิ่งที่นักเพลงฝ่ ายชายจะได้หาโอกาสพายเรือน� ำล่องเร่
ไปตามล� ำคลอง น�ำพรรคพวกแสวงหานักเพลงฝ่ ายหญิง
เพื่ อเล่นเพลงเรือกั น โดยการใช้เรือของคนยุคก่อนนั้นถือเป็น
เรื่องธรรมดา เพราะการสัญจรทางน�้ำมีความส�ำคัญ และทุกคน
ก็จะช� ำนาญการใช้เรืออยู่แล้ ว จึงเป็นรากฐานของการเกิด
“เพลงเรือ”
ส� ำหรับเพลงเรื อนี้ ในทางภาคใต้ก็ มีเพลงเรื อ
เช่ นกัน เช่น แถบล�ำน�้ำชุ มพร สุราษฎร์ธานี ทะเลสาบสงขลา
โดยเฉพาะที่บ้านแหลมโพธิ์ อ�ำเภอหาดใหญ่ เมื่อถึ งวันแรม
๑ ค�่ ำ เดือน ๑๑ ก็ จะมีประเพณีลากพระทางน�้ำ มีเรือของ
นั กเพลงออกเล่นร้องเพลงกั น โดยความแตกต่างของ
เพลงเรื อแหลมโพธิ์นั้นก็คือ มีการร้องเพลงเรือบนบก โดย
นั กเพลงจะถือใบพายเดิ นแบกไปบนทางบกปะปนกั บ
ผู้ คนในงาน แล้วร้องเพลงเรือ ซึ่ งเป็นการสร้างบรรยากาศ
และสีสันให้แก่งานเป็นอย่างมาก
เพลงขอทานบรรดาศักดิ์อีกลั กษณะหนึ่ง ก็คื อ
“เพลงร� ำภาข้าวสาร” ซึ่ งเป็ นการรวมกลุ่มของนั กเพลง
แล้วนั่งเรือเร่ร้องไปตามบ้านของชาวบ้าน มีลักษณะเดียวกั น
กับเพลงร่อยพรรษา แต่นิยมในหลายจั งหวัด เช่น ปทุมธานี,
พระนครศรีอยุธยา เป็นต้น ส่วนค�ำว่า “ร�ำภา” นั้ นก็จะมี
ความหมายว่า “ขอทาน” ซึ่งวิถีชีวิตในปัจจุบันได้เปลี่ยนไป
มีหลายท้องถิ่นที่ร้องเพลงร� ำภาข้าวสาร โดยเดินเป็ นกลุ่ม
ตามถนนและมีการนั่งรถกระบะ เมื่อถึงชุมชนนักเพลงจึงลง
จากรถแล้วร้องเพลงขอรับสิ่งของบริจาคจากชาวบ้าน
ของการกระท�ำมีมากกว่าการไหว้ พระ เพราะทั้งสาวหนุ ่ มต่าง
แบ่งพวกออกจากกันเป็น ๒ ฝ่าย ร้ องเพลงเกี้ยวพาราสีกัน
กล่าวอ้างพระพุ ทธคุณ ขออธิษฐานหมายคู่ของนักเพลงที่มีต่อ
ฝ่ายตรงข้าม โดยเฉพาะฝ่ายพ่อเพลง ส่ วนฝ่ายแม่เพลงนั้น
ก็จะร้องโต้ตอบแก้ไขค�ำที่หว่านล้อมนั้นๆ โดยเพลงลักษณะนี้
เรี ยกว่า “เพลงพิษฐาน” และดอกไม้ ที่น�ำไปต่ างก็จัดวาง
บนพาน นั่งถือพาน โดยร้ องค�ำขึ้นต้นว่า “พิษฐาน” และเริ่มด้วย
การขอพรมงคลจากพระ แล้ วร้องเพลงแก้กันด้วยค�ำกลอน
โดยไม่มีการตบมือให้จังหวะเช่ นบทที่ว่า