Page 9 - วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๖

7
เมษายน-มิ ถุนายน ๒๕๕๖
“เจ้าบทเจ้ ากลอน” ซึ่งลักษณะเช่นนี้ จึงเน้นภาษาที่ ใช้พูด
ทั่วไปมากกว่าภาษาแบบแผน
บางบทบางเพลงมุ่งขบขัน เนื้อคำ�สื่ อความหมาย
สองแง่สองง่าม กึ่งหยาบคายหรือเชิงเกี้ ยวพาราสี การโต้ตอบ
แก้คารมระหว่างนักเพลง บางเพลงก็ มีลูกคู่ ร้องรับพร้อมให้
จังหวะ ทั้งเพื่อให้เพลงกระชับ และกระทุ้งให้เกิดความคึกคัก
เร้าใจ ในลักษณะที่ เรียกว่า “เพลงปฏิพากย์” ซึ่งเป็นเพลง
โต้ตอบกันอย่างสั้นๆ โดยใช้วิ ธีซ้ำ�คำ� ซ้ำ�วลี การใช้กลอนอี
กลอนลา และ กลอนไอ ซึ่งเป็นเสียงสุดท้ายของแต่ละคำ�กลอน
และเมื่อขับร้องแล้วนักเพลงก็สามารถแสดงออกด้วยท่าทาง
การร่ายรำ�อย่างง่ายๆ ด้ วยการทำ�มือทำ�ไม้ ยกขึ้น ชี้ กรายวง
หรือทำ�ท่าประกอบตามความหมายของคำ �ที่ร้องออกมา
ส่วนที่สามคือ “การสื่ อสารเนื้อหา” เกี่ ยวกับวิถีชุมชน
เช่น ความเป็นอย อาหารการกิน ชื่อเสียงเรียงนามของบุคคล
ในชุมชน รวมไปถึงสิ่งของหรือข้าวของในครัวเรือน ความเชื่อ
ที่มีต่ อความเร้นลับของธรรมชาติและจักรวาล ผีสางนางไม้
ผีป่า ผีบ้านผี เรือน และความเชื่อทางศาสนาโดยเฉพาะ
พระพุทธศาสนา ศาสนาพราหมณ์ เทพเจ้า นอกจากนั้น
ก็จะมีประวัติ ศาสตร์ ท้องถิ่ นที่เกี่ยวกั บชื่ อบ้านนามเมือง
ตำ�นาน ภูมิ ศาสตร์ ภู มิประเทศที่เป็นบริบทของชุ มชน
การเมือง การปกครองของชุมชน หรือจากสังคมใหญ่ที่เข้าไป
มีส่วนเกี่ยวข้องกับวิถีชุมชน ความสัมพันธ์ของบุคคลในชุมชน
ความรักหรื อการเกี้ยวพาราสี ระหว่างชายหนุ่มหญิ งสาว
ซึ่งส่วนนี้เป็ นลักษณะเด่นมากของเพลงร้องพื้นบ้าน
การที่ เพลงร้ องพื้ นบ้านมี ทำ �นอง เรี ยบง่ าย
มีจังหวะกระชับ สั้น ไม่ซับซ้อน สามารถจดจำ�ได้ง่าย เช่นนี้
ทำ�นองของเพลงพื้นบ้านจึงฝังอยู่ในความทรงจำ� เป็นฐาน
เริ่มต้ นของนั กเพลงที่สามารถนำ �มาใช้ ในการขับร้ อง
โดยนำ�เนื้อคำ�ที่ อธิบายสาระเรื่องราวต่างๆ เปลี่ยนคำ�ร้ อง
เปลี่ยนความหมายไปตามที่ นักเพลงต้องการสื่อเรื่องราวหรื อ
เกี้ยวพาราสี โต้ตอบไปมาระหว่างกัน เข้าลักษณะที่เรียกว่า
“มีหลายเนื้อคำ � จำ�เพี ยงหนึ่งทำ �นอง ก็ร้องเล่นเพลงได้”
เพลงร้องพื้นบ้านจึงติดหูชาวบ้ าน และเป็นสมบัติของชุมชน
ได้อย่างรวดเร็ว