Page 108 - วารสารวัฒนธรรม ฉบับ ๑

106 วัฒนธ รม
จุดเริ่มต้นของการศึกษางานกราฟิ กดีไซน์อย่างไทยคื อ
อะไร
เริ่มจากตอนเรียนปริญญาโท ผมท�าโปรเจ็กต์และจัด
งานสัมมนาค้นหาว่าเอกลักษณ์ไทยคืออะไร ได้แรงบั นดาล
ใจจากการดูงานกราฟิกของญี่ปุ่น ซึ่งจะรู้ทันทีว่าเป็นงานของ
ญี่ปุ่น หรื องานกราฟิกของอเมริกาก็จะมีสี หรือมีบางอย่างที่
เป็ นเอกลักษณ์แต่เมื่อถามว่ากราฟิกไทยเป็นอย่างไร ทุกคน
มักจะงง ๆ เบลอ ๆ หรื ออาจคิดว่ากราฟิกไทยก็ คือการเอา
ลายไทยมาใช้ ในงานออกแบบ แต่ผมกลับรู้สึ กว่ามันมี ราย
ละเอียดมากกว่านั้น
คนท�างานกราฟิกมักได้ รับโจทย์ค่อนข้างบ่อย เมื่อรับ
งานจากหน่ วยงานราชการ เช่น กรมส่งเสริมการส่งออก หรือ
หน่ วยงานด้านการท่ องเที่ยว ให้ออกแบบผลงานที่ออกมา
ดู ไทย ๆ เราจึงคิดต่ อยอดว่า “ไทย ๆ” นั้นคืออะไร ผมจึง
น�าหั วข้อเข้ าสู่การสัมมนาเพื ่อกระตุ้ นให้กราฟิกดีไซเนอร์
หันมาออกแบบงานโดยใส่ความเป็นไทยให้มากยิ่งขึ้น เป็น
การสัมมนาเพื่อหาแนวทาง แต่ ยังไม่ ได้คิ ดว่าจะท� าวิ ทยา
นิพนธ์เรื่ องนี้
ในวั นนั ้นการสัมมนาช่วงเช้ ามี ผู้เชี ่ยวชาญด้านเอก-
ลั กษณ์ไทยประมาณห้าหกท่าน ช่วงบ่ายมี กราฟิกดีไซเนอร์
แนวหน้ าของเมืองไทยประมาณเจ็ดแปดท่าน มาถกประเด็น
เรื่องกราฟิ กแบบไทย ในช่วงเช้าผู้เชี่ยวชาญอธิ บายเรื่อง
เอกลั กษณ์ไทยว่ ามีอะไรบ้าง แต่ก็ไม่ สามารถประยุกต์เป็น
งานออกแบบได้ส่วนช่ วงบ่ายทุกท่านก็เป็นผู้ รู้เรื่องกราฟิก
แต่ออกตัวว่าไม่รู้จริง ๆ ว่ าเอกลักษณ์ไทยคืออะไร สุ ดท้าย
วั นนั้นไม่ได้ข้อสรุ ป จึงมีประเด็นว่าต้องมีใครสั กคนที่ศึกษา
เรื่องเอกลักษณ์และกราฟิกแล้วน�ามารวมกัน ผมจึงอาสา
ท�าหน้าที่รวบรวมองค์ประกอบของการออกแบบว่าประกอบ
ด้วยอะไรบ้ าง ทั้งยังจัดสัมมนาโครงการ “ตื ่นเถิดกราฟิก
ไทย” เพื่อกระตุ้ นให้เกิดความฮึ กเหิมว่าเราจะเป็นเอกราช
ทางการออกแบบ มี จุดประสงค์เพื่อหาตัวตน รูปแบบที่เป็ น
เอกลั กษณ์ในการออกแบบเลขนศิลป์ไทย โดยการถ่ายทอด
ศิ ลปวัฒนธรรม วิถีชีวิ ต บุคลิกไทยลงในงานออกแบบเลขน-
ศิ ลป์ท�างานออกแบบที่สามารถแสดงเอกลั กษณ์ไทยได้
ผมมองว่ าความจ�าเป็ นของเอกลักษณ์ไทยในงาน
กราฟิ กนั้น อาจไม่ใช่ข้าวหรืออาหารที ่ต้องกินอิ่ม หรือหาก
ขาดสิ่งนั้นไปแล้ วจะต้องตาย แต่เรียกว่าเป็ นความงดงาม
สุ นทรียะ เหมือนจานอาหารที่ต้ องมีของตกแต่ง หรือเหมือน
พวงมาลัยที่ไม่มีความจ�าเป็นกับชีวิต แต่ กลับแสดงถึงความ
งดงาม ความชื่นใจ และเป็ นศักดิ์ศรี ของความเป็นไทย
โครงการนี้ท�าขึ้นเพื่อสร้ างแรงบันดาลใจในการออกแบบว่าเอกลักษณ์ของ
ชาตินั้นมีสิ่งใดที่สามารถสื่อในงานออกแบบได้ บ้าง ความหมายของเอกลั กษณ์
ไทยคือสิ่งที่ยอมรับและใช้บ่อย ๆ ถ้าเราเริ่มท�าเป็นสไตล์ต่ อไปสิ่งนั้นจะกลายเป็น
เอกลักษณ์ อีกอย่างหนึ่งคือในงานกราฟิ กถือว่าเป็นงานเผยแพร่ทางวัฒนธรรม
ที่ค่อนข้างจะแพร่หลายที ่สุด เพราะแค่โบรชัวร์แผ่นหนึ่งก็สามารถแพร่หลายไป
ได้สิ่งพิมพ์หรือเว็บไซต์ถือเป็นสื่อที่แพร่หลายและรวดเร็ วที่สุด ถือเป็นงานหลั ก
ของการเผยแพร่วั ฒนธรรม
ความหมายของเอกลักษณ์ไทยตามที่ได้ศึกษามาคืออะไร
ค�าจ�ากัดความของเอกลักษณ์ไทยที่ผมรวบรวมได้คือแบบอย่างวัฒนธรรม
และบรรทัดฐานความนึกคิด ค่านิยมที่เห็นว่าดีงามร่ วมกัน มีคุ ณลักษณะเฉพาะ
สร้ างเสริมและเปลี ่ยนแปลงได้โดยสินค้าที ่ต้องการการออกแบบที ่แสดง
เอกลั กษณ์ไทย เช่นสินค้าที่เกี่ยวกับการท่องเที่ยว งานราชการทั้งหมด หรืองาน
ที่ต้องติดต่อกับต่างประเทศ ยกตัวอย่าง ประเทศญี่ปุ่นที่ใส่ความเป็ นเอกลักษณ์
เฉพาะตนไว้ในทุ กอณูฉะนั้นจึงไม่จ�ากัดเฉพาะสินค้าที ่จะต้องเป็นไทย แต่เป็น
เรื ่องของความภาคภูมิใจในเอกลักษณ์มากกว่า จึงต้ องมองย้อนกลับมาว่าท� าไม
เราจึ งไม่มีผมมองว่ าสักวันหนึ่งคนท�างานกราฟิกหรือใครก็ตามต้องหันมาคลั่ง
ความเป็นไทยบ้าง ซึ ่งผู้ ที่ต้องรับผิดชอบเรื่องงานออกแบบที่ใส่ ความเป็นไทย
ก็คื อนักออกแบบทั่วฟ้าเมืองไทยนั่นเอง
องค์ ประกอบในการออกแบบงานที่แสดงเอกลักษณ์ไทยมีอะไรบ้าง
หากถามว่าในการออกแบบครั ้งหนึ่งนั้นสามารถใส่ องค์ประกอบอะไร
ลงไปได้ บ้าง ผมขอกล่าวถึ งความหมายของงานกราฟิกดีไซน์ ก่อนว่า หมายถึง
ศิ ลปะการออกแบบที่ประกอบด้วยเรื ่องราวผ่านตัวอักษร ภาพ สีองค์ประกอบ
ทั้งหมดสามารถใส่ความเป็นไทยลงไปได้เช่น ตัวอักษรไทย โทนสีไทย และภาพ
ที่เป็นเอกลักษณ์ไทย
ยกตัวอย่ างโทนสีของไทยจากข้ อมูลที่ผมค้นคว้า สีที่ใช้ส�าหรั บหัวโขนนั ้น
แม้แต่ชื ่อยังเป็ นเอกลักษณ์ เช่น เสนหรื อสีส้ม นวลจั นทร์หงสบาท แดงเสน
ม่วงดอกตะแบก เขียวน� ้าไหล เป็นต้น ซึ่งทุกชื่อมีเอกลั กษณ์และไพเราะ ผมยัง
ค้นพบหมวดสีต่าง ๆ ด้วย เช่น หมวดสีเบญจรงค์ หมวดสีฉัพพรรณรังสี (สีของ
แสง) หมวดสีเลื่อมประภั สสร ฯลฯ จึงน�ามาวิเคราะห์และตั้งเป็นหมวด ท�าเป็ น
Thaitone โดยใช้ ระบบของ Pantone เทียบเป็น CMYK ท�าวงล้อสี กับหมวดสี
มีจิตวิทยาการใช้และตัวอย่างงานที่ใช้Thaitone
หากพูดถึ งเอกลักษณ์ ไทยในเรื่องของสีคนมั กนึ กถึงสี ทองหรือสีแดง
เลือดหมูแสดงถึงความเป็นทิพย์ความศักดิ์สิทธิ์ซึ่งใช้กันเยอะ แต่ละหมวดสีจะ
สื ่ออารมณ์แตกต่างกันออกไป ตัวอย่างหมวดสีขาวของไทยจะไม่ใช่ สีขาวล้วน
แต่จะเป็ นสีขาวหม่นนวล ๆ โดยสีThaitone ทั้งหมดผมจัดหมวดสีจากหั วโขน
จากฐานความคิดที่ว่าเรามีสีของไทยอยู่แล้ว ยกตัวอย่าง หมวดทศกัณฐ์ประกอบ
ด้ วยสีเขียว มีการใช้เปอร์เซ็นต์สีเช่น สีเขียว ๘๐% สีทอง ๑๕% สี อื่น ๆ ๒-๓%
โดยภาพรวมจะออกมาเป็นสีเขียว และหากน�าหมวดสีทศกัณฐ์มากลับเปอร์เซ็นต์