นิตยสารวัฒนธรรม ฉบับ ๔ ปีพ.ศ.๒๕๕๗ - page 9

9
ตุลาคม-ธันวาคม ๒๕๕๗
๑ อมิโลส (amylose) หมายถึง แป้ งชนิดหนึ่ งที่มีอยู่ ในเมล็ดข้าว มีผลให้เมื่อหุงสุก
แล้วข้าวสวยมีความแข็งหรืออ่อนนุ่มแตกต่างกันไปตามปริมาณอมิโลส
พันธุ์ข้าวหอมพื้นเมืองของประเทศไทยส่วนใหญ่
เป็นพั นธุ์ ข้าวในกลุ ่มอินดิ กา ซึ่งมีการปลู กแพร่หลายใน
หลายประเทศของภูมิภาคอุษาคเนย์ ส�ำหรั บประเทศไทย
พบว่ามี การเพาะปลูกข้าวหอมอยู่ในแทบทุ กภาค ผลจาก
การเก็บรวบรวมพันธุ ์ข้าวหอมของกรมการข้าว ในช่ วงต้น
ทศวรรษ ๒๕๐๐ ปรากฏว่าสามารถรวบรวมพันธุ์ข้าวพื้นเมือง
ได้เป็ นจ�ำนวน ๘๐๓ สายพั นธุ์ และในจ�ำนวนดังกล่าวนั้น
พบว่าเป็นข้ าวหอมถึง ๒๐๒ สายพันธุ์ เช่น ข้าวหอมมะลิ
เหลื องหอม หอมดง หอมทอง เหลืองทอง หอมสุ รินทร์
หอมดอ หอมทุ่ง หอมพม่ า หอมเขมร หอมจัน หอมนางนวล
เจ้าหอม ขาวดอกมะลิ หอมทุเรียน หอมหาง ขาวดอกมะลิเตี้ย
หอมเศรษฐี ดอเหลือง ส้มโฮง มั นเป็ด แม่ห้าง แดงหอม
เหนียวหอม หอมอ้ม หอมมาล่า หอมมาลัย ล้นยุ้ง ลูกผึ้ง
หอมเมล็ดเล็ก เหนียวหอมมะลิ เหลืองอ่อนเบา ขาวตาเจือ
กาบด�ำ ปลาไหล ประดู ่แดง อีปลวก อีโกย เจ๊กเชยเบา
ลายเห็น ขาวกะเหรี่ยง หอมลาว ก�่ำด�ำ หอมขี้ควาย หอมสะดุ้ง
หนูโขง หอมสวน เหนียวดีจระเข้ หอมมะลิ ๑๐๕ ฯลฯ
บรรดาพั นธุ์ ข้าวหอมพื้ นเมืองที่ มีอยู ่มากมาย
เหล่านี้แสดงถึงความอุดมสมบูรณ์และความหลากหลายทาง
ชีวภาพของท้องถิ่นได้เป็ นอย่างดี แต่อย่างไรก็ดีเมื่อสังคม
และเศรษฐกิจเริ่ มเข้าสู่ระบบการแข่งขัน อีกทั้ งประชากร
ในประเทศมี จ�ำนวนเพิ่มมากขึ้น ท� ำให้ มีความจ�ำเป็นต้อง
พัฒนาให้ เกิดความมั่นคงทางด้ านอาหาร ซึ่งการพัฒนา
สายพันธุ์ ข้าวคือความจ�ำเป็นหนึ่ ง ที่มีผลต่อความมั่นคงนั้น
หน่วยงานรั ฐที่เกี่ ยวข้อง และเกษตรกรจ�ำนวนมากจึงมี
การคิดค้นและพัฒนาสายพันธุ ์ข้าวให้มีความเหมาะสมกับ
นิเวศวัฒนธรรมของตนเอง ด้ วยเหตุนี้ข้าวหอมไทยจ�ำนวน
๑๓ สายพันธุ์ จึงถูกน�ำมาพัฒนาและปรั บปรุงพันธุ์ ซึ่งกรม
พัฒนาพันธุ์ ข้าวได้จ�ำแนกกลุ่มตามปริมาณอมิโลส๑ ได้แก่
๑. กลุ่ มพันธุ์ข้าวเจ้าหอมที่มีอมิโลสต�่ำกว่าร้อยละ๒๐
ได้แก่ ข้ าวขาวดอกมะลิ ๑๐๕ กข๑๕ ข้าวเจ้ าหอมคลองหลวง๑
ข้าวเจ้าหอมสุพรรณบุรี ปทุมธานี ๑ ข้าวเจ้าหอมพิษณุโลก
กลุ่มพันธุ์ข้าวเจ้าหอมที่มีอมิโลสปานกลาง ได้แก่ พันธุ์ นางมล
เอส-๔ และ ดอกพะยอม กลุ่มพันธุ์ข้าวเจ้าหอม ที่มีอมิโลสสูง
ได้แก่ ข้าวปทุมธานี๖๐
๒. กลุ ่ มพันธุ์ข้าวเหนียวหอม ได้แก่ กข๖ สกลนคร
ขาวโป่งไคร้ และข้าวดอสามเดือน (อาร์๒๕๘)
จะเห็ นได้ว่าข้าวหอมของไทยนั้ นมีหลากหลาย
สายพันธุ์ และที่ถูกเลือกมาพัฒนาทั้ง ๑๓ สายพันธุ์ ยังคง
เป็นพันธุ์ข้าวที่ชาวนานิยมปลูกกันในปัจจุบัน แต่ที่เป็นที่รู้จัก
และกลายเป็นสินค้าส่งออกที่ส�ำคัญ คือกลุ่มพันธ์ุข้าวเจ้าหอม
ที่คนทั่วไปรู้จักในชื่อว่า ข้าวหอมมะลิ
ข้าวหอมไทย