นิตยสารวัฒนธรรม ฉบับ ๔ ปีพ.ศ.๒๕๕๗ - page 7

แต่ละต�ำนาน ต่างก็สะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิ ตและวัฒนธรรม
ของผู้ คน มนุษย์มีความผูกพันอยู ่กั บข้าว โดยเฉพาะใน
ภูมิภาคอุ ษาคเนย์ อั นสะท้อนผ่ านประเพณี พิ ธีกรรม
ความเชื่ อ กระทั่งกลายเป็ นจารี ตที่ปฏิบั ติ สืบต่ อกั นมา
หลายยุคหลายสมัยจวบจนกระทั่งถึงปัจจุบัน ไม่ว่าจะเป็น
ประเพณี บุญบั้งไฟ แห่นางแมว การสวดคาถาปลาช่ อน
สวดพญาคันคากเพื่อขอฟ้าขอฝน การแฮกนา เลี้ยงผีที่นา
เพื่อขอท�ำการผลิต กระทั่งเข้าสู่ฤดูเก็บเกี่ยวก็ มีพิธีสู่ขวัญข้าว
บุญคูณลาน และสื บเนื่องมาจนถึงงานบุ ญข้ าวจี่ เทศน์
มหาชาติ พิ ธีกรรมไหว้ ดวงวิญญาณบรรพบุรุษในทุ กภาค
ที่ต่างก็ต้องมีข้าวเป็นองค์ประกอบส�ำคัญของพิ ธีกรรม
จากการศึกษาของ Richard S. Macheis
นักโบราณคดีชาวอเมริกัน พบร่องรอยของข้าวป่าที่มีอายุถึง
๑๖,๐๐๐ ปี และพบว่ามนุษย์รู้ จักปลูกข้าวกว่า ๙,๐๐๐ ปีมาแล้ว
โดยศึกษาจากเศษข้าวไหม้ ที่ติดกั บภาชนะซึ่งขุดค้นได้จากถ�้ำ
ในมณฑลเจียงซีของประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีนหลักฐาน
ทางโบราณคดีต่ างๆ ที่มีการค้นพบ ได้สะท้อนให้เห็ นว่า
มนุษย์มีการเรียนรู้ และพัฒนาวิธีการปลูกข้าวจากการปลูก
เป็นข้าวไร่ มาเป็นการหว่าน กระทั่งเข้าสู่รูปแบบของการปักด�ำ
และมี การพัฒนาต่อมาโดยมีเทคโนโลยี เข้ ามาเกี่ยวข้ อง
นอกจากนี้ยังพบว่าสายพันธุ ์ข้าวที่มีอยู่ในโลกใบนี้มีมากถึง
๑๒๐,๐๐๐ สายพันธุ ์ แต่ ที่เป็ นที่รู ้จักและมีการน�ำมาปลูก
เพื่อบริ โภคนั้นมีอยู่ด้ วยกันสองชนิ ดคือ Oryza glaberrina
ปลูกในบริ เวณพื้นที่ทวีปแอฟริ กา และ Oryza Savita ปลูก
ในบริเวณพื้นที่ทวีปเอเชีย
ส�ำหรับข้าวที่มีการเพาะปลูกในบริเวณทวีปเอเชีย
ถือเป็นข้าวเศรษฐกิจในระบบตลาดโลก มีอยู่ด้วยกัน ๓ กลุ่ม
คือกลุ่ม ข้าวอินดิกา (Indica) เป็นกลุ่มข้าวที่ ค้นพบในอินเดีย
นิยมปลูกในเขตมรสุม ตั้ งแต่จีน อินเดีย ศรีลั งกา และ
แพร่กระจายไปทั้งอุษาคเนย์ ได้แก่ เวียดนาม ไทย ฟิลิปปิ นส์
อินโดนีเซีย เป็นต้น ข้าวชนิดนี้คนไทยเรียกกันว่า “ข้าวของเจ้า”
เป็นข้าวที่ ได้รับอิทธิพลมาจากทางอินเดีย การแพร่ กระจาย
ของข้าวชนิดนี้เป็นไปอย่ างรวดเร็วจนแทนที่ข้ าวเหนียว
ซึ่งเป็นพั นธุ์ข้าวดั้ งเดิมของท้ องถิ่นแถบนี้ มาก่อน ปั จจุบัน
เรียกกันว่ า “ข้าวเจ้า” ส่วนกลุ่มที่สองเป็น ข้าวจาปอนิ กา
(Japonica) คือข้าวเหนี ยวเมล็ดป้อม มีแหล่ งก�ำเนิดทาง
ด้านเหนือของอุษาคเนย์ แพร่กระจายพันธุ ์ตามลุ่มน�้ำโขง
ก่อนพุ ทธศตวรรษที่ ๒๐ และลดจ�ำนวนลง มีการปลูกในพื้นที่
ญี่ปุ่น ยุโรป รัสเซียและอเมริกา และกลุ่มที่สาม ข้าวจาวานิกา
(Javanica) เป็นข้ าวพันธุ ์ ผสมระหว่างอิ นดิกาและจาปอนิกา
ซึ่งไม่ ค่อยได้ รั บความนิยมมากนั กเนื่ องจากให้ ผลผลิ ต
จ�ำนวนน้อย