นิตยสารวัฒนธรรม ฉบับ ๔ ปีพ.ศ.๒๕๕๗ - page 6

6
ย้อนไปสู่ ต� ำนานการก�ำเนิดของข้าว คุณตาทา
ครองยุทธ ผู ้เฒ่าชาวบ้านสวายสอ ต.ตูมใหญ่ อ.คูเมือง
จ.บุ รีรัมย์ เล่าให้ลูกหลานฟังหลังอาหารมื้อเย็นเมื่อสามสิบ
กว่ าปีก่อนโน้นเรื่องราวมี อยู่ว่า
“คราวหนึ่งนั้น หมาขี้เรื้อนเก้าหาง ได้ไปขโมยข้าว
ลงมาจากสรวงสวรรค์ และในระหว่างนั้นมีเทวดาองค์หนึ่ง
เกิดรู ้ทันได้เอามี ดไล่ฟัน หมายจะฟันคอให้ ขาดแต่พลาด
ไปโดนหางแปดหาง หมาขี้เรือนที่ ตอนนี้มีหางเหลื ออยู่แค่
เพี ยงหางเดียว พยายามดิ้ นรนเอาชีวิตรอด จนกระทั่งกลั บมา
ถึ งหมู่บ้านพร้อมกับเมล็ดข้ าวเปลือกที่ติ ดอยู่ตามพวงหาง
ที่เหลืออยู่ ของมัน คนในหมู ่บ้านเมื่อเห็ นเมล็ดข้าวจึงพา
กั นเอาไปปลูกคนละเมล็ดสองเมล็ ดกระทั่งข้าวที่ปลู กนั้น
งอกงามแตกกอต่ อรวงกลายเป็นข้าวเหนียวข้าวเจ้าให้พวกเรา
กินกันจนทุ กวันนี้” นั่นเป็ นเรื่องที่ ถูกเล่าต่อกันมารุ่นต่อรุ่น
และในตอนท้ายของนิทานผู้เฒ่าก็มักจะก�ำชับเอาไว้เสมอว่า
“พวกสู กินเข่าต้องฮู้คุ ณ” อันเป็นการย�้ำเตือนกลายๆ ว่ า
ข้าวทุกเมล็ดมีคุ ณค่าอย่าได้กินทิ้งกินขว้างเป็นอั นขาด
นอกจากต�ำนานเรื่องเล่าข้างต้นแล้ว ยังมี ต�ำนาน
การก� ำเนิ ดข้ าวอีกเรื่ องหนึ่งที่ เล่าขาน กั นมาเป็นเวลา
เนิ่นนานแล้ว เรื่องมีอยู่ว่า
“แรกเริ่มเดิ มทีนั้นถ้วนทั่วทุกหัวระแหงล้ วนแต่
เป็นดิ นแดนอันอุดมสมบูรณ์ ยุ คสมัยนั้นเมล็ ดข้าวมีขนาด
ใหญ่โตเท่ ากับผลฟัก ผู้คนมีข้าวและอาหารการกินกันอย่าง
สมบูรณ์พู นสุข ข้ าวมีมากมายตามท้องทุ่ งและป่าเขา ว่า
กันว่ากลิ่ นอันหอมหวนของข้ าวเมล็ดโตเมื่ อยามหุงนั้นเป็ น
สิ่งที่ยากจะบรรยาย จนกระทั่ งวั นหนึ่งมีแม่ม่ายนางหนึ่ง
ซึ่งเป็ นผู้ยากไร้ได้ สร้างยุ ้งขึ้นมาเพื่อใช้ เก็บข้าว ด้วยฐานะ
ความยากจนของหญิงม่ายที่ประสบอยู่ ท� ำให้เมล็ดข้าวเกิด
รับรู้และนึกเวทนาสงสาร จึงพากั นมาอยู่ในยุ้งของนางเป็น
จ�ำนวนมากจนล้นหลาม แม่ม่ายคนดังกล่ าวเมื่อเห็นภาพ
เหล่านั้นก็เกิดโมโห หันไปฉวยไม้ล�ำใหญ่ที่อยู่ข้างตั ววิ่งไล่ตี
ข้าวจนแตกกระจั ดกระจายไปคนละทิศละทาง บางส่วนที่ไป
ตกบนดอยสูงที่ดอนก็กลายเป็ นข้าวดอย บางส่วนที่ไปตกใน
ที่ลุ่มก็กลายเป็ นข้าวนา และต่อมาก็กลายเป็นข้าวที่ปลูก
ตามพื้นที่ต่ างๆ ตราบจนปัจจุบัน” เรื่องเล่า ประมวลจาก
ค�ำบอกเล่าของอาจารย์ทองเหลือง บุญพร้อม ต.ดม อ.สังขะ
จ.สุรินทร์ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๕ และ คุณลุงดัด สังข์ขาว ต.นาบัว
อ.เมือง จ.สุรินทร์
จากเรื่ องราวที่กล่ าวไปข้างต้น จะพบว่าต�ำนาน
การก�ำเนิ ดข้ าวมีอยู ่ มากมายหลายเรื่อง ซึ่ งแต่ ละเรื่ อง