Page 106 - วารสารวัฒนธรรม กรกฎาคม - กันยายน ๒๕๕๖

104
วัฒนธรรมการอ่านในบ้านเรา
วั ฒนธรรมการอ่านคนไทยยั งไม่ มี เพราะเรา
ไม่เคยปลูกฝังกันมา เราไม่ เคยทำ�กั นมา จะเรียกวัฒนธรรม
ได้อย่างไร ถ้าเราจะบอกว่าการแห่แหนดนตรี การละเล่นต่างๆ
เป็นวั ฒนธรรม แล้วในเรื่องการอ่ านนั้น เราไม่ มีคนมา
แห่แหนหรือที่จะให้คนมาแสดง มาละเล่น ฉะนั้นวัฒนธรรม
จึงไม่เกิดขึ้น วัฒนธรรมมันต้องใช้เวลาเป็น ๑๐ ปี ๒๐ ปี หรือ
๑๐๐ ปี ก็เป็นได้ อย่าเพิ่งพูดว่า เราจะสร้างวัฒนธรรม แต่เรา
จะเริ่มให้ คนไทยได้อ่านหนังสือกันทั่วถึ งได้อย่างไร นั่นเป็น
สิ่ งที่ เราต้องพูดถึงก่ อน รั ฐต้องรู้ ก่ อนว่า องค์ ประกอบ
ของการอ่ านหนั งสือมี อะไรบ้ าง ถ้ าเผื่ อว่ ารัฐไม่ รู้ว่ า
องค์ประกอบของการอ่านหนังสือคืออะไร เราก็ดึ งคนให้มา
อ่านหนังสือไม่ ได้
วัฒนธรรมมั นไม่เหมือนสิ่งก่อสร้างอื่ นๆ มันต้ อง
ใช้จิตวิญญาณ ใช้ความงามของสติปัญญา ผู้คนเห็นพ้องต้ อง
กัน ต้ องใช้ทุกสิ่งทุ กอย่าง ถ้าเรามี หนังสือเล่มนึ ง เราสรุปแล้ว
ว่ าหนังสื อเล่มนั้นดี แล้ วก็ นำ�ไปให้ชาวบ้ านคนหนึ่งอ่าน
เขาบอกว่า ชีวิตผมอยู่กับทะเลครับ ผมไม่อ่านการจักสาน
เพราะผมไม่ต้องใช้ นั่นแปลว่า เราเอาสิ่งที่เราเชื่อว่าดีวิเศษ
ไปให้แก่คนซึ่ งเขาใช้ประโยชน์ไม่ได้ นั่นก็ไม่เกิดความชอบ
ไม่เกิดความรักที่จะอ่าน
ดังนั้นเราจะต้องรู้ ว่า องค์ประกอบของการอ่าน
หนังสือมันมี อะไรบ้าง ไม่ใช่ มีหนังสือแล้ วจะเกิดการอ่าน คือ
เราต้องรู้ภูมิศาสตร์ ประชากร รู้จักผู้คนที่เราจะเอาหนังสือไป
ให้เขาอ่านว่าเขาเป็นใคร เขาสนใจอะไร ประกอบอาชีพอะไร
มีเวลาอย่ างไร นับถื อศาสนาอะไร ต้องรู้ ทุกสิ่ งทุกอย่าง
เสียก่ อน พอรู้หมดทุ กสิ่งอย่างแล้ว ก็ ต้องรู้อีก ๓ อย่ าง
ในการจั ดการเรื่องการอ่าน คือ
๑. ต้องรู้ว่า เขาต้ องการอะไร เขาอยากอ่านอะไร
ถ้าสมมุ ติว่ าเขาอ่านหนังสือออก เรายั งไม่พูดถึงนะว่ า มีคน
อีกพวกหนึ่งยังอ่านไม่ออกนะ ยังไม่พู ดถึง สมมุติ มีคนอ่าน
หนังสือออก เขาอยากอ่านอะไร นี่เป็นหนังสือประเภทแรก
ที่จะบอกว่า เขาชอบหรือสนใจอะไร
๒. หนังสื อที่ เขาควรจะได้อ่าน เช่นเรารู้ว่าคนทุกคน
ต้องดูแลสุขภาพตัวเองให้แข็งแรง จะต้องมีอาหารการกินที ่ ดี
เขาก็ควรจะมีหนังสือเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพ การออกกำ�ลังกาย
ต่างๆ ที่เกี่ ยวข้องกับตัวเขา
๓. หนังสือที่ จำ�เป็ นต้องอ่าน จำ�เป็นต้องอ่านที่ ว่านี้
หมายถึง คนในประเทศทุกคนจำ �เป็นต้องอ่ าน กฎหมาย
เบื้องต้น ที่ ต้องรั บรู้ร่วมกั น กฎหมายจราจร กติกาที่ ต้อง
อยู่ด้วยกัน
เมื่อเราจัดการเรื่ องการอ่านหนังสือ เราต้องคำ�นึงถึง
๓ สิ่งเหล่านี้อย่าให้ขาดไป ถ้าขาดอย่ างใดอย่างหนึ่งไม่ได้
เช่น ถ้าเราเอาหนังสือที่จำ�เป็นต้ องอ่านไปให้ เขาอย่างเดียว
เขาก็เบื่อ มันเป็นเรื่องราวกฏเกณฑ์ที่บังคับ มีกฏอะไรต่ างๆ
ยุ่งยากไปหมด หรือเอาหนั งสือที่ควรจะอ่านล่ะ ถ้าเขาบอกว่า
เขาไม่อยากอ่านตอนนี้ ซึ่งเวลาที่เราจะจัดการเรื่องการอ่าน
จริงๆ จะต้องรู้ระบบที่เราร่างไว้เสี ยก่อน
ระบบนี้ ผมจำ�แนกออกเป็ นห่วงโซ่ ของปัญหา
ในการอ่านหนั งสือเป็น ๑๔ ห่วง กว่าจะได้ห่วงโซ่เหล่ านี้
ก็ศึกษามาประมาณ ๔๐ ปี ผมศึกษาเรื่องนี้มาตั้งแต่อายุ ๒๐
เพราะว่ าผมตั้งคำ �ถามเมื่ออายุ ๑๓ ผมถามว่ า ทำ �ไม
คนชนบท หรือนักเรียนต่ างจังหวั ดจึงไม่มีห้องสมุด ไม่ มี
หนังสือ ผมก็ถามครูว่ า ทำ�ไมโรงเรียนของเราไม่มีห้องสมุด
ครู บอกไม่มี งบประมาณ ตอนนั้ นผมยังไม่ รู้เลยนะว่ า
งบประมาณแปลว่าอะไร เด็กต่ างจังหวัดไม่รู้นะครับ แต่เมื่อ
ผมเรียนชั้นประถมปลาย ผมได้ ไปเรี ยนโรงเรียนประจำ �
ของฝรั่ง ที่นั่นมีห้องสมุด มีหนังสือเยอะแยะ มีนิตยสาร
ต่างประเทศ มี อะไรต่อมิอะไรเต็มไปหมด แต่ เมื่อผมกลับมา
เรียนมัธยมที่ตัวอำ�เภอที่บ้าน มันไม่มีอะไรเลยสักอย่างเดียว
ผมเลยพยายามตั้งห้องสมุดของตนเอง โดยเรี่ยไร
เพื่อนคนละบาทมาทำ�ห้องสมุดเล็กๆ ของตนเอง ทุกวั นนี้
มันก็เจริ ญงอกงาม นี่คื อปัญหาซึ่งหลังจากนั้นเป็นต้นมา
ผมก็ เริ่มตั้งคำ �ถามขึ้นว่ า แล้วทำ �อย่างไรให้ เพื่อนเราหรือ
เด็กๆ จะได้อ่านหนังสือ ก็เป็นคำ�ถามเรื่อยมา พอเรียนจบ