82
วั
ฒนธ รม
บรมครู
กองบรรณาธิ
การ
กรุ
งเทพฯ
ของ
“สมเด็
จครู
สมเด็
จพระเจ้
าบรมวงศ์
เธอ เจ้
าฟ้
ากรมพระยานริ
ศรานุ
วั
ดติ
วงศ์
 (พ.ศ. ๒๔๐๖-๒๔๙๐) ทรงเป็
น “นายช่
างใหญ่
” ของ 
ราชส�
านั
กสยามตั
งแต่
ช่
วงกลางรั
ชกาลที
 ๕ จนถึ
งรั
ชกาลที
 ๗  ผลงานฝี
พระหั
ตถ์
มี
มากมายหลายแขนง ตั
งแต่
สถาปั
ตยกรรม 
จิ
ตรกรรมฝาผนั
ง ภาพลายเส้
นประกอบหนั
งสื
อ งานประณี
ตศิ
ลป์
 เครื
องราชอิ
สริ
ยาภรณ์
 ไปจนถึ
งเพลงดนตรี
 เพลง “เขมรไทรโยค” 
หนึ่
งในเพลงไทยที่
เป็
นที่
รู้
จั
กกั
นแพร่
หลายที่
สุ
ดก็
เป็
นพระนิ
พนธ์
ของพระองค์
ท่
าน
นอกจากนั
นลายพระหั
ตถ์
 (จดหมาย) ที
ทรงมี
โต้
ตอบกั
บสมเด็
จฯ กรมพระยาด�
ารงราชานุ
ภาพ ต่
อเนื
องยาวนานมา
หลายสิ
บปี
 ยั
งถู
กน�
ามารวบรวมตี
พิ
มพ์
ไว้
เป็
นหนั
งสื
อชุ
ดใหญ่
กว่
า ๒๐ เล่
มในชื
สาส์
นสมเด็
 อั
นถื
อเป็
นขุ
มคลั
งความรู
อั
นล�
าค่
ยิ่
งในศาสตร์
สารพั
ดแขนง 
ช่
างไทยรุ
นหลั
งถึ
งแก่
ออกพระนามด้
วยความเคารพว่
าทรงเป็
น “สมเด็
จครู
” เพราะทุ
กชิ
นงานของสมเด็
จฯ เจ้
าฟ้
กรมพระยานริ
ศรานุ
วั
ดติ
วงศ์
 ล้
วนประกอบด้
วยความรู
ความคิ
ดอย่
างลึ
กซึ
ง ใช้
เป็
นแบบอย่
างในการศึ
กษาเรี
ยนรู
ได้
ไม่
รู
จบ  เมื
อครั
ที
ทรงออกแบบวั
ดเบญจมบพิ
ตร พระบาทสมเด็
จพระจุ
ลจอมเกล้
าเจ้
าอยู
หั
วถึ
งกั
บทรงสรรเสริ
ญไว้
ในพระราชหั
ตถเลขาว่
า “ฉั
นไม่
นึ
กจะยอเธอเลยแต่
อดไม่
ได้
 ว่
าเธอเป็
นผู้
นั่
งอยู่
ในหั
วใจฉั
นเสี
ยแล้
วในเรื่
องท�
าดี
ไซน์
เช่
นนี้
...” 
งานฝี
พระหั
ตถ์
เฉพาะที่
แลเห็
นได้
ง่
ายในกรุ
งเทพฯ ยั
งมี
อยู่
หลายที่
 บางแห่
งมี
ชื่
อเสี
ยงในฐานะแหล่
งท่
องเที่
ยว แต่
ก็
อาจมี
อี
กหลายแห่
งที่
ผ่
านตาผู้
คนไปโดยไม่
ทั
นตระหนั
กว่
าเป็
นงานของ “สมเด็
จครู
1...,74,75,76,77,78,79,80,81,82,83 85,86,87,88,89,90,91,92,93,94,...124