Page 82 - วารสารวัฒนธรรม ฉบับ ๑

80 วัฒนธ รม
ขอขอบพระคุณ
อาจารย์จักรพันธุ์โปษยกฤต, มูลนิธิ จักรพันธุ์โปษยกฤต,
คุณวัลลภิศร์สดประเสริฐ และ ผศ. วัชราภรณ์อาจหาญ
อ้างอิง
เกศรา สุทธิพรประสิทธิ์. “บางบทสนทนากับ จั กรพันธุ์โปษยกฤต ศิลปิ น
ผู้สืบทอดศิลปะไทย,” ใน ๑๖ ศิลปินร่วมสมัยของไทย. รวบรวมจากบท
สัมภาษณ์ศิลปินในนิตยสาร Hi-Class๒๕๒๗-๒๕๓๘.
คึกฤทธิ์ปราโมช, ม.ร.ว. คึกฤทธิ ์พูด : ดูละคร ดู หนัง ฟังเพลง. กรุงเทพฯ:
มูลนิธิคึกฤทธิ์๘๐, ๒๕๕๔.
จักรพันธุ์โปษยกฤต. หุ่นวังหน้า. กทม.: โรงพิมพ์กรุ งเทพ (๑๙๘๔), ๒๕๔๐.
จักรพั นธุ์โปษยกฤต ศิลปินแห่งชาติ. บทสัมภาษณ์จากนิ ตยสาร พลอย-
แกมเพชร.ฉบับที่ ๒๑๗ ปักษ์ แรก เดือนกุมภาพันธ์๒๕๔๔.
โชติกั ลยาณมิตร. “นายช่ างเอกในรอบ ๒๐๐ ปีแห่งกรุงรัตนโกสิ นทร์”
วารสารมหาวิทยาลั ยศิลปากร. ฉบับพิ เศษ กรุงรั ตนโกสินทร์๒๐๐ ปี
ปีที่๔-๕ (ธันวาคม ๒๕๒๓-ธันวาคม ๒๕๒๕)
นฤเบศร์สมฤทธิ ์. “ตุ๊ กตาชาววังกับสิ่งละอันพั นละอย่างของ จักรพันธุ์
โปษยกฤต,” สารคดี. ปีที่ ๓ ฉบับที่๓๐ (สิงหาคม ๒๕๓๐)
สุวรรณา เปรมโสตร์ . จักรพันธุ์โปษยกฤต “ชี วิตเพื่อศิลปะ ศิลปะคือชีวิต,”
สารคดี. ปี ที่๒๕ ฉบับที่๒๙๓ (กรกฎาคม ๒๕๕๒)
นอกจากการจัดสร้างตัวหุ่น เสื้อผ้าอาภรณ์และอาวุธซึ่งท�าไป
ได้ ทีละเล็กละน้อย ด้วยเป็นงานฝีมือเย็บปักวาดเขียนอย่างประณีต
ละเอียดแล้ว สิ่งส�าคั ญที่ควบคู ่กับการสร้ างหุ่นก็คือการฝึกหัดคน
เชิ ดหุ่น ซึ่งต้องใช้แรงงานของผู้คนมากมายเช่ นกัน ที ่น่าอัศจรรย์
คือแต่ละคนล้วนมีที่มาอันแตกต่างหลากหลาย เรี ยกได้ว่ามาจาก
คนละทิ ศละทาง แต่ ทุกคนล้วนมาร่วมมื อกันท� าให้อย่างเต็ มใจ
ด้วยความรัก และความศรัทธา
ทุก ๆ เดือนตลอดช่วง ๔-๕ ปีมานี้ที่บ้านของจักรพันธุ์ในซอย
เอกมั ย สุขุมวิท ๖๓ จะมีการซ้ อมใหญ่ครั้งหนึ่ง แต่ละรอบที่ผ่านไป
จะมีฉากใหม่ ๆ เพิ่มเติมเข้ามา มีตัวหุ ่นที่เพิ่งสร้างเสร็จเข้ามาสมทบ
พร้ อมกันนั ้นยิ่งนานไปการซ้อมแต่ละรอบยิ่งมี ผู้ชมล้นหลามขึ ้น
ทุกที ปากต่อปากต่างเล่าลือถึ งความวิจิ ตรงดงามของหุ่น ความ
อั ศจรรย์ของการเชิด ความไพเราะของบทเพลง รวมถึงความชื่นอก
ชื่ นใจที่ได้ รับ
แต่ ในระหว่างนั้นเองข่าวร้ายก็มาเยือน กลางปีพ.ศ. ๒๕๕๒
มี เค้ าว่าบ้ านไม้สองชั้นหลั งเก่าของเขา ซึ ่งเป็ นที่ตั้งของมูลนิ ธิ
จักรพันธุ์โปษยกฤต และมี ฐานะเหมือนพิพิธภัณฑ์ของศิลปิน ก� าลัง
จะกลายเป็นหุบเหว เพราะที่ดินผื นข้างเคียงขึ้นป้ายว่าจะเป็นที่ตั้ง
ของคอนโดมิ เนียม อาคารพักอาศั ย ๓๒ ชั้น ซ�้าร้ายระหว่ างการ
ก่ อสร้างที่จะกิ นเวลาราว ๓ ปีย่ อมน�ามาซึ่งฝุ่น เสียง แรงสั่นสะเทือน
การเลื่อนไหลของพื้นดิ น กระทั่งการทรุดพังทลายของอาคารใกล้เคียง
เหล่านี้ล้วนส่งผลร้ ายแรงทั้งต่ อสุขภาพของจักรพันธุ์ เอง ตัวบ้ าน
และศิ ลปสมบั ติที ่สะสมไว้บรรดาศิ ลปินไทย ลู กศิษย์ ลูกหา
และกลุ่ มนักอนุรักษ์ ต่างออกโรงมาร่วมคัดค้านโครงการดังกล่าว
รวมทั ้งมี การระดมทุนจากภาคประชาสังคมมาเพื ่อให้ทางมูลนิธิ
จั ดซื้อที่ดินบริเวณนั้นไว้ เสียเอง แต่ก็ยั งไม่เพียงพอ
แม้ต่อมาโครงการก่อสร้างคอนโดมิเนียมดังกล่าวจะระงับยับยั้ง
ไป และจนถึ งขณะนี้ก็ ยังมิ ได้มีการก่อสร้ างใด ๆ ในบริเวณนั้น แต่
สุดท้ายจักรพันธุ์ตัดสินใจเป็ นฝ่าย “ถอย” เสียเอง ด้วยการจัดหา
ที่ดินผืนใหม่ย่านเขตสายไหม ชานเมืองกรุ งเทพฯ เพื่อเป็นที่ท�าการ
ถาวรของมูลนิธิจั กรพั นธุ์โปษยกฤต เรื ่องนี้อยู่ ในใจของเขามา
เนิ่นนาน ดั งที่เคยให้ สัมภาษณ์ ไว้ตั้งแต่เมื่อ ๑๐ กว่าปีมาแล้ วว่า
“ผมอยากมีโรงละครไว้ เล่นหุ่นโดยเฉพาะ ไว้เล่นได้ ตามอ�าเภอใจ...
แล้วผมก็ อยากมีที่เก็บผลงาน เพราะผมมีงานเก็บไว้ เยอะ แต่ก็ไม่มี
เป็นแค่ความฝั น”
ภารกิจส�าคัญของจักรพันธุ์ในวันนี้คือการส่งต่อมรดกวัฒนธรรม
ที่สั่งสมกันมายาวนานให้แก่ คนรุ่นหลั ง ในฐานะของ “ศิลปะสมั ย
รัชกาลที่๙” ศิ ลปะอั นมี ลักษณะเป็น “ของใหม่ที่ได้ ขั ดเกลา
ปูพื้นฐาน มี แม่บทมาจากของเก่า อย่ างที่เรี ยกว่าประสิ ทธิมิใช่
ของใหม่ที่เกิ ดขึ้นมาส่งเดชดิบ ๆ ไม่มี ครูไม่มีทาง” ดังที ่เขาเคย
อธิบายถึงงานของตนเองไว้ในหนังสือ หุ่นวังหน้า
ความมุ่งหวังของอาคารมูลนิธิแห่งใหม่นี้คือจะเป็ นพิพิธภัณฑ์
ที่เก็บรวบรวมผลงานที่จั กรพันธุ์โปษยกฤต สร้างสมมาทั้งชีวิต ทั้ง
ภาพวาดต้นฉบับ หุ่นกระบอกชุ ดต่างๆ หลายร้อยตั วที่เขาสร้าง
มา ตลอดจนเครื่องดนตรีเก่าแก่และโบราณวัตถุทรงคุณค่ามากมาย
รวมทั้งยังมีโครงการที่จะสร้ างอาคารอเนกประสงค์ซึ่งสามารถใช้
ซ้อมหุ่นได้เป็นครั้งคราวต่อไป