Page 50 - วารสารวัฒนธรรม ฉบับ ๑

48 วัฒนธ รม
แต่บางทีนิยามของชาวตะวั นตกก็น่าตื่นเต้นไม่แพ้ กัน มีฝรั่ง
เคยบอกว่ า ตะกร้อไทยนั ้น “เป็ นกีฬาที่ เล่นยากที่ สุดในโลก
ใกล้เคียงวอลเลย์บอล และยั งผสมลีลากั งฟู ศิลปะการต่ อสู้
ของจีนอีกด้วย...”
ในเมืองไทยแต่ก่อนมาจนถึงปัจจุบันนั้น “ตะกร้อ” ถูกใช้เป็น
นามของสิ ่งของหลายชนิด เช่นที่ครอบปากหมา (Muzzle) ก็เรียก
ตะกร้ อ ไม้สอยผลไม้(Long-hand fruit picker) ก็ เรียกตะกร้อ
ตัวหุ้มเหยื่อตกปลาส่วนที่ต่อกับหางเบ็ด เครื่องตีไข่ที่เก็ บหญ้าให้
กระต่ายกิน ลูกอมมหาอาคม เครื่องดับไฟแบบโบราณ จนถึงโครง
พลาสติกที่รั ดฝ่าเท้ าเข้ากับบันไดจั กรยานฟิกซ์ เกียร์หรื อทรงผม
เกล้าสูงเป็ นมวยกลมของคุณน้ าคนสวย ล้วนแต่เรียกตะกร้อทั้งสิ้น
กระนั้นตะกร้อแต่ละชนิดก็ ยังมี ลักษณะร่วม คื อเป็นโครงสานไขว้
สอดซ้ อนกัน ด้านในเว้นกลวงไว้ส�าหรับใช้ประโยชน์ต่าง ๆ กั นไป
ผู้ใหญ่หลายคนคงยังจ�าได้ว่า ตอนเด็ก ๆ ครู มักสั่งให้ไปตัด
ใบมะพร้ าวสด แถบริบบิ้น หรื อหาหลอดพลาสติกขนาดยาว
(อย่างหลอดดูดหรือหลอดกาแฟ) มารีดให้ แบน สานเป็น “ตะกร้อ”
สวย ๆ ลูกเล็ก ๆ ในชั่วโมงเรียนงานฝีมือ แล้วก็ไม่ได้เอาไปเตะเล่ น
กันแต่อย่างใด
การที่ตะกร้อมีที่เล่ นกันทั่วไปในเอเชียตะวั นออกเฉียงใต้คง
เพราะมันสานขึ้นด้วยวิธีง่าย ๆ จากวัสดุท้องถิ่นที่มีทั่วไปในป่าเขต
ร้อนชื้น นั่นคือหวาย (Rattan) พืชตระกูลปาล์มที่เป็นฐานวัสดุ หลัก
ของชุ มชนแถบนี้หวายที่นิยมสานลูกตะกร้อส่ วนใหญ่เป็นหวาย
ตะค้าและหวายกาหลง ถ้าเราลองหยิ บลูกตะกร้อของไทย พม่ า
มาเลเซียแบบเดิม ๆ มาเทียบกันดูก็จะเห็นว่าล้วนแต่สานด้วยวิ ธี
เดียวกันทั้งสิ้น เพียงแต่ตะกร้อมาเลเซียสานซ้อนกั นหลายชั้น ใน
ขณะที่ตะกร้ อพม่าลูกใหญ่แต่เบากว่า โดยที่ขนาดจะใกล้เคียงกัน
คือเส้นรอบวงราว ๑๕-๑๗ นิ้ว หนั ก ๑๕๐-๑๘๐ กรัม มีรู ๑๒ รู
จ�านวนหวายที่สานมักใช้๙-๑๑ เส้นเป็นพื้ น
ขนาดที ่เริ่ม “มาตรฐาน” ขึ้นของลู กตะกร้อหวายในช่วงครึ่ง
ศตวรรษที่ผ่านมา คงเป็นผลมาจากการก�าหนดขนาดเพื ่อแข่งขัน
ระดับสากล โดยองค์กรกีฬาอย่างเช่นสหพั นธ์ตะกร้ ออาเซียน
(ASTAF) อย่างไรก็ดีเด็ก ๆ สมัย ๓๐-๔๐ ปีก่อนคงยังจ�าได้ดีถึง
ตะกร้ อลูกเบา ๆ สีอ่ อน ๆ ราคาถูก เตะเล่ นได้ไม่กี ่ทีก็พั งลุ ่ย
หวายหลุดกระจุยออกมาแทบจะทิ ่มตาเวลาโหม่งแต่ละครั ้ง
จนต้องลงขั นรวมเงินกันซื้อชนิดอย่างดีหน่อย เช่นแบบที่เรี ยก
กันว่ า “หวายสิบ” ลูกโต สานแน่น เส้นขอบขลิบสีแดงสวย ทา
น�้ามันรักษาเส้นหวายเงาวับ และเก็บบรรจุอย่างดีในกล่องกระดาษ
แข็งที่มีลายกระหนกประกอบยืนยันความเป็นไทยอย่างงดงาม
เมื่อนึกถึงการแข่งขันตะกร้อ เราคงนึกถึง “ตะกร้อลอดห่ วง”
ที่มีแข่งตามเทศกาลส� าคัญ ๆ เช่น งานวัด กับ “เซปั กตะกร้อ”
ที่ทีมชาติ ไทยนั บเป็นชุดผู้ เล่นแถวหน้ าของโลกที่ต้ องขับเคี่ยว
ชิงความเป็ นหนึ่งกั บคู ่ ปรับอย่างมาเลเซี ยชนิดที ่ว่าอั ฒจั นทร์
แทบถล่มทุกครั้งในกีฬาซีเกมส์ และเอเชียนเกมส์
ตะกร้อลอดห่ วงนั้นผู้เล่ นต้องแข่งกับตั วเอง ใช้ความแม่นย�า
ในการส่งลูกเข้าห่ วงด้วยจังหวะการเล่นท่ายากที ่น่าตื่นตาตื่นใจ
ตามเวลาที่ก�าหนด ในขณะที่เซปักตะกร้อเป็นการผสมผสานกติกา
ล้ อมวงเตะตะกร้อ
ภาพจิ ตรกรรมฝาผนัง
วิ หารวัดประดู่ทรงธรรม
พระนครศรี อยุธยา
ราวสมัยรัชกาลที่๔
เมื่อนึกถึงการแข่งขันตะกร้อ เราคงนึก
กับ “เซปั กตะกร้ อ” ที ่ที มชาติไทยนั บ
อย่างมาเลเซี ยชนิดที่ว่ าอัฒจั นทร์แทบ