Page 46 - วารสารวัฒนธรรม กรกฎาคม - กันยายน ๒๕๕๖

44
การนับตามศักดิ์กระดาน
และศักดิ์หมาก
การจะนั บตามศักดิ์กระดานนั้น จะทำ �ได้ก็ต่อเมื่ อ
ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ งเหลือ ขุนเพียงตัวเดียว และอีกฝ่ายต้องไม่เหลือ
เบี้ยอยู่ในกระดาน หรือเป็นเบี้ยหงายหมดแล้ว ฝ่ายที่ เหลือ
ขุนเพี ยงตัวเดียวจึงจะนับได้ เพื่อขอเสมอ ซึ่งจะนับมากหรือ
นับน้อยนั้น ก็ขึ้นอยู่กับหมากของฝ่ายตรงข้าม ยิ่งฝ่ายตรงข้าม
เหลือหมากที่ทรงอานุภาพในการเดินมากเท่าไร ก็จะยิ่งนับน้ อย
ลงเท่านั้น โดยมีการนับดังนี้
เรือ ๒ ตัวนับ ๘ ตา ถ้ามีเรือตัวเดียวนับ ๑๖ ตา
โคน ๒ ตัวนับ ๒๒ ตา ถ้าโคน ๑ ตัว นับ ๔๔ ตา
ม้า ๒ ตัวนับ ๓๒ ตา ถ้าม้า ๑ ตัว นับ ๖๔ ตา
ไม่ ว่ าจะมีเบี้ยหงาย และเม็ ดกี่ตั วก็ตามจะนั บ
๖๔ ตาทุกครั้ง
ในการนับตามศักดิ์กระดานนั้ นถ้านับถึง ๖๔ แล้ว
หากฝ่ายไล่ไม่สามารถไล่ให้อี กฝ่ายจนมุมได้ ก็ถือว่า “เสมอกัน”
แต่ถ้าระหว่างนับศักดิ์กระดาน ฝ่ายเป็นรองถูกกินหมากจน
เหลือขุนเพี ยงตัวเดียว ฝ่ ายเป็นรองมี สิทธิ เลือกที่จะนั บ
ศักดิ์กระดานต่อจนครบ ๖๔ ตาหรื อจะเปลี่ยนไปเป็นการนั บ
“ศักดิ์ หมาก” ก็ได้ โดยกติกาที่จะนับศักดิ์หมากได้ก็คือ ฝ่าย
เสียเปรียบจะต้องเหลือขุนเพียงตัวเดียว และฝ่ายได้เปรียบ
จะต้องมีตัวมากกว่าโดยไม่ มีเบี้ ยคว่ำ�อยู่ ซึ่งวิธีนับก็จะต้อง
นับตัวหมากรุกทั้งหมดที่มีอยู่ในกระดาน รวมขุนทั้งสองฝ่าย
เมื่อฝ่ายหนีเดินครั้งแรกให้นับต่อจากจำ�นวนตัวหมากรุกที่มี
อยู่ในกระดานขณะนั้น และนับต่อไปจนถึงกำ�หนดสูงสุดตาม
ศักดิ์ของตั วหมากรุกที่ฝ่ายไล่ มีอยู่ ซึ่งจะเรียกการนับแบบนี้
ว่า การนับศักดิ์หมากนั่ นเอง
กฎการขอเสมอ และการนับตามศักดิ์
หมากรุ กไทยมี สิ่ งพิ เศษอยู่ อย่ างหนึ่ งก็ คื อ
“การนั บเพื่อขอเสมอ” ซึ่งกติกานี้มีไว้สำ�หรับป้องกันการเล่น
ที่ไม่รู้จบ เพราะบางครั้งอีกฝ่ายก็อาจจะไม่ สามารถไล่ขุนให้
อีกฝ่ ายจนได้ (คือการรุกขุ นอีกฝ่ายให้ หมดทางเดินได้ )
ซึ่งเหตุการณ์ที่จะเสมอได้มีดังนี้
๑. เมื่อทั้ ง ๒ ฝ่ายเห็นว่าไม่สามารถเอาชนะกันได้แล้ว
จึงตกลงพร้อมใจขอเสมอเอง
๒. ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง เดินล้อเลียน เดินซ้ำ�ไปซ้ำ�มา
อยู่ที่เดิมกับหมากตัวเดิม เกิน ๓ ครั้ง จะเสมอทันที
๓. ฝ่ ายที่เสียเปรียบสามารถนับตาเดินจนครบ
ตามกำ �หนด ถือว่าเกมนั้นเสมอไป
๔. ฝ่ายใดฝ่ายหนี่งนำ�หมากของตัวเอง
ไปขั ดขุนไว้ จนทำ�ให้อีกฝ่ายไม่สามารถเดินได้
เรียกว่า “อับ” เกมนั้นจะเสมอทันที
การนั บเพื่อขอเสมอ
เมื่อเล่นเกมไปได้สักพักแล้วปรากฏว่า ทั้งกระดาน
ไม่ เหลือเบี้ ยคว่ำ�แล้ว เมื่อฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเสียเปรียบ สามารถ
นับเพื่ อขอเสมอได้ โดยฝ่ายที่เสี ยเปรียบจะนับ ๖๔ เท่านั้น
ไม่ว่ าฝ่ายตรงข้ามจะมีหมากอะไร โดยจะเริ่มนับ ตั้งแต่ ๑
แต่ ถ้าในขณะที่นับ หมากของเราถูกกินจนฝ่ายเราเหลือขุน
เพี ยงตัวเดียว ต้ องเริ่มนับใหม่ตามศั กดิ์กระดาน ถ้าหาก
เราเป็นฝ่ายนับเพื่ อขอเสมออยู่นั้น เกิ ดเล่นไปสักพัก เราเกิด
ได้เปรียบ คือมีหนทางชนะขึ้นมา ก็ต้องหยุดนับ ถ้าจะนับใหม่
ต้ องเริ่มนับตั้งแต่ ๑ ใหม่