Page 42 - วารสารวัฒนธรรม กรกฎาคม - กันยายน ๒๕๕๖

40
ในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้ ากรุงธนบุรี (พ.ศ. ๒๓๑๐
– ๒๓๒๕) ครั้ นเมื่อเกิดสงครามระหว่ างไทยกับพม่า นำ�โดย
อะแซหวุ่ นกี้ แม่ทัพพม่ า ยกพลมาตั้งค่ ายที่เมืองสุ โขทั ย
หมายจะกวาดต้อนเสบียงอาหารกักตุนไว้ สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี
พร้ อมด้วยพระยาจักรีและพระยาสุรสีห์ ได้ร่วมออกรบและ
แบ่งกองกำ �ลั งออกเป็น ๒ ฝ่าย เพื ่อรบกวนและทำ�ลาย
รี้พลพม่ าทั้ งกลางวั นไปถึ งกลางคืน ส่ วนพระยาจักรี
พร้อมด้ วยพระยาสุ รสี ห์ ได้ ทรงนั่ งเล่นหมากรุ กอยู่ บน
เชิงกำ�แพงเมือง ร้องเรี ยกให้อะแซหวุ่นกี้ขึ้นมาประลองฝี มือ
สักกระดาน และนั่ นก็เป็นการปรากฏหลักฐานการเล่นหมากรุก
ในรัชสมัยของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี
หลังจากการสร้างกรุงรัตนโกสินทร์ในปี พ.ศ. ๒๓๒๕
ก็ได้ปรากฏว่ามีการเล่นหมากรุกกันมากในหมู่พระราชวงศ์
ดังจะเห็นว่ามีหมากรุกที่ ทำ�ด้วยงาและเขาสัตว์ แสดงความเก่าแก่
มานานจนงานั้นผุพั งไป หมากบางตัวก็อ้วน หรือกลมเตี้ย
ไม่ได้ขนาดก็มี แต่อย่างไรก็ตามหมากรุกได้แพร่หลายไปตาม
หมู่เจ้านาย ไพร่พล หมู่ ทหาร ข้าราชบริ พาร และไปยัง
วัดวาอารามต่างๆ ในที่สุดเข้าถึงประชาชนโดยทั่วไปจนมา
ถึงปัจจุบัน
การเล่ นหมากรุ กนั้นฝั งอยู่ ในสายเลือดของ
คนไทยตั้งแต่ ในอดีต เห็นได้จากสำ �นวนภาษาต่างๆ มากมาย
ที่ เร าพู ดกั นจนติ ดปากตร าบจนทุ กวั นนี้ เ หล่ านั้ น
ล้ วนพั ฒนามาจากการละเล่นหมากรุ กนั่ นเอง เช่ น
รุกเสียม้ า (การใช้คำ �นี้ของคนปัจจุบั น เป็นการพ้องเสียง
เพราะใช้ในความหมายว่า ลุกเสียม้า คือ การลุกออกจากที่นั่ง
แล้วเสียที่นั่งให้กับผู้อื่น) กลเม็ ดเคล็ดลับ กิ นขาด เข้าทาง
เข้าตาจน จนมุม จนแต้ม ดูตาม้ าตาเรือ ตกเป็นเบี้ ยล่าง
ทางหนีทีไล่ เป็นต่อ พลิกกระดาน วางหมาก เป็นต้ น