Page 29 - วารสารวัฒนธรรม ฉบับ ๑

เมษายน-มิ ถุนายน ๒๕๕๕ 27
ดุ ริยางคศิ ลป์คือดนตรีประกอบการแสดง มักเป็นวงปี่ พาทย์
เครื่องห้า เครื ่องคู่และเครื่องใหญ่และมี เครื่องดนตรีอื่นอีก เช่น
ปี ่กลางที่ให้ เสียงกลางตลอดการแสดง กลองติ๋ง และโกร่งที ่ให้
เสี ยงคล้ายเกราะ
แม้ คุณค่าทั้งห้าประการจะส่งเสริมให้หนั งใหญ่ควรค่าแก่
การเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของไทย หากแต่การคงอยู่ของศิลปะ
การแสดงแขนงนี้มีปัจจั ยส�าคัญที่พึ งพิจารณาคือ การเปลี่ยนแปลง
ค่านิยมและองค์ความรู ้ของคนไทย ท�าให้ ความรับรู้ของคนปัจจุบัน
ที ่มี ต่อหนั งใหญ่ดู จะผิวเผิ นจนน่าตระหนกในการขาดความ
ตระหนั กถึ งคุณค่ าของศิลปะที ่บรรพชนได้ สรรค์สร้ างและ
สั่งสมมา
คณะแสดงหนั งใหญ่ปัจจุ บั นมีเหลือเพียงสามคณะ คือ
หนั งใหญ่วัดขนอน อ� าเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี หนังใหญ่
วั ดสว่างอารมณ์อ�าเภอเมือง จั งหวั ดสิงห์ บุรี และหนั งใหญ่
ความเป็นมาของหนังใหญ่ในสังคมไทยไม่มีหลักฐานแน่ชัด สันนิษฐาน
ว่ าน่าจะได้รั บอิทธิพลมาจากอินเดีย มีหลักฐานสมั ยอยุธยากล่าวถึง
การแสดงหนั งและสืบทอดมาถึงสมัยรัตนโกสินทร์ หากแต่ในยุคที ่
ความบั นเทิงจากต่ างประเทศเข้ามา ท�าให้ความนิยมหนังใหญ่ลดลง
มากจนปัจจุบันมีหนังใหญ่จัดแสดงสามคณะคือ
หนั งใหญ่วัดขนอนอ�าเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรีมีประวัติ
ว่าในสมั ยรัชกาลที ่๕ พระครูศรัทธาสุนทร เจ้าอาวาส ร่วมกับครูอั ๋ง
สร้ างตัวหนังขึ้น เช่ น รามเกียรติ์ตอนหนุมานถวายแหวน ศึ กสหัสกุมาร
ศึกประลั ยกัลป์เป็นต้น หนั งชุดเดิมนี้เหลืออยู่๓๑๓ ตั ว ได้มีการ
อนุ รักษ์ และจัดสร้างชุดใหม่ส�าหรั บใช้ในการแสดงแทนของเดิม โดย
ทางวั ดได้ตั้งพิพิธภัณฑ์หนังใหญ่ให้เป็นแหล่งศึกษา และจัดแสดงหนัง
ใหญ่ ตอนสั้นๆ ทุกวันเสาร์
หนังใหญ่วัดสว่างอารมณ์อ�าเภอเมือง จังหวัดสิงห์บุรี ตาม
ประวั ติว่ าครูเปีย คณะหนังใหญ่ จากอยุธยาได้ถวายตัวหนังชุดหนึ่งให้
หลวงพ่ อเรือง เจ้าอาวาส เมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๘ รวมทั้งหัดการแสดงหนัง
ให้คนในชุมชนด้วย หนั งใหญ่ของที่นี่มีหนังเจ้า ชุ ดเบิกโรงคือ ลิงจับ
หัวค�่า รามเกียรติ์ตอนศึกอินทรชิต (นาคบาศ) ศึกวิรุณจ�าบัง ศึ กใหญ่
(มี ตัวละครครบและใช้แสดงบ่อย) และศึกพระมงกุฎ-พระลบ จ�านวน
ประมาณ ๒๗๐ ตั ว ปัจจุบันมีการฝึกการแสดงและสร้างตัวหนังใหม่
โดยคนในชุมชน
หนังใหญ่วัดบ้านดอนอ� าเภอเมือง จังหวัดระยอง เมื่อ พ.ศ.
๒๔๓๑ พระยาศรีสมุทรโภคชัยโชคชิตสงคราม เจ้าเมืองระยอง ได้ ซื้อ
ตัวหนังชุดหนึ่งมาจากพั ทลุง มีหนังเจ้า ชุดเบิกโรง รามเกียรติ ์ตอนศึก
พรหมาศ ทศกัณฐ์สั ่งเมือง สีดาลุยไฟ ก�าเนิดสองกุมาร ปล่อยม้ า
อุปการ และพระพรตและพระสั ตรุตรบพระมงกุฎ-พระลบ ทางวัด
จัดตั้ งพิ พิ ธภัณฑ์ เก็บรั กษาหนังชุ ดเก่ าเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ ส�าหรับ
คนทั่วไปด้วย
นอกจากนี้มีตัวหนังใหญ่ จากที่ต่ างๆ ได้แก่วัดพลับพลาชั ย
จังหวัดเพชรบุ รีวั ดประศุก จั งหวัดสิ งห์บุ รีวั ดบางน้อย จังหวั ด
สมุทรสงคราม วัดตะเคียน จังหวัดลพบุรี(ปั จจุบันเก็บรั กษาที่พิพิธ-
ภัณฑสถานแห่งชาติสมเด็ จพระนารายณ์) และหนังใหญ่บางส่ วน
เก็บรักษาที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร นครศรีธรรมราช ไชยา
โรงละครแห่งชาติและคลังโบราณวัตถุศิลปวัตถุ
ที่น่าสนใจคือ การจัดท� าหนังใหญ่ชุ ดรัชกาลที่ ๙ โดยใช้ต้นแบบ
จากหนังใหญ่ชุดพระนครไหว สร้างจ�านวน ๑๓๐ ตัว เพื่อเป็นมหรสพ
ประจ�ารัชกาลปัจจุบัน หลังจากที่สร้ างเสร็จใน พ.ศ. ๒๕๓๙ ได้ออก
แสดงในงานสมโภชครั้งส� าคัญเป็ นครั้งคราว
วัดบ้านดอน อ�าเภอเมือง จังหวัดระยอง กว่าจะมาถึ งวันนี้แต่ละ
คณะต้องฟันฝ่าอุปสรรคต่ าง ๆ ในการที่จะฟื้นฟู และธ�ารงมหรสพ
การแสดงแขนงนี้ให้คงอยู่ สืบมา แต่ ก็ใช่ว่าล�าพังการคงอยู่ ของ
คณะหนังใหญ่จะแสดงถึ งการด�ารงอยู่ อย่างราบรื่นและมั่นคง
ของศิลปะการแสดงหนังใหญ่ในสังคมไทย โดยเฉพาะปัญหาการ
ขาดคนที่มีใจรักสืบสานการแสดงหนังใหญ่ส่ วนหนึ่งก็คงต้อง
ย้อนกลับมาพิ จารณาถึงความเข้าใจและเห็นความส�าคั ญของ
หนังใหญ่ของคนปัจจุ บัน รวมทั้งค� าถามถึงเราทุกคนว่า จะท�า
อย่างไรให้คนไทยมีจิ ตส�านึกต่ อศิลปะและวัฒนธรรมไทยทั้งที่
เป็นรูปธรรมและนามธรรม มิใช่เพียงแค่ยกย่ องเชิดชูเพื่อการ
ประชาสัมพันธ์แสดงตัวตนว่ามี รากเหง้า ทว่ากลับปราศจาก
ความเข้าใจอย่ างแท้จริง
ความเป็ นมาของ หนั งใหญ่