นิตยสารวัฒนธรรม ฉบับ ๓ ปีพ.ศ.๒๕๕๗ - page 28

28
เตาบ้านไผ่เหนือในแหล่งเตาวังเหนือ อำ�เภอวังเหนือ
จังหวัดลำ�ปาง ซึ่งกรมศิลปากรได้ทำ�การขุดแต่งและนำ�มา
จัดแสดงไว้ที่หน้าพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เชียงใหม่
เป็นแบบเดี ยวกับเตาเผาเวียงกาหลง
เพื่อเป็นเชื้อเพลิงในการเผา พื้นเตาลาดเอียงลงไปทางด้าน
ปากเตาประมาณ ๕-๑๐ องศา พื้นเป็นดิ นเหนียวอัดแน่น
และถมด้วยทรายหยาบ ในการล�ำเลี ยงภาชนะดิบเข้าเตาเผา
และการล�ำเลียงภาชนะออกเมื่ อเผาแล้ว สั นนิษฐานว่ ามี
กรรมวิธี ๒ แบบ คือ
๑. การเจาะเพดานหลั งคาเตาด้ านชิดห้ องใส่ไฟ
เป็นทางเข้าออกของภาชนะทั้งก่อนเผาและเผาเสร็ จแล้ว
๒. การเจาะผนั งด้านข้ างของเตาเป็นช่องสี่เหลี่ยม
ถาวรเป็นช่องล�ำเลียงภาชนะเข้าเตาเผา เมื่อภาชนะเต็มห้องแล้ว
จึงปิดด้ านข้างดังกล่าวด้วยอิฐดิบ เมื่อเผาภาชนะแล้วเสร็จ
จึงดึงอิฐที่ปิดไว้ ออก
ลั กษณะของเตาเผา
เตาเผาเครื่องปั้นดิ นเผาในกลุ่มเตาเวียงกาหลง
ส่วนใหญ่เป็นชนิดเตาห้องเดี่ยว ระบายความร้อนผ่านแนวนอน
หลังคาก่อโค้งทรงประทุน มีโครงสร้าง ๒ ลักษณะ คื อ
๑. เตาดิ นก่อ คื อโครงสร้างเตาทุ กส่วนรวมทั้ง
ปล่ องก่อพอกด้ วยดินเหนี ยวเป็นผนังหนาเชื่อมกันตลอด
โดยใช้ ไม้ไผ่ก่ อเป็นโครงรูปโค้งแล้วหุ้ มด้วยดิ นเหนียวทับ
ซึ่งเป็นวิทยาการเตาเผารุ่นแรกๆ ของแหล่งเตาเวียงกาหลง
(พุทธศตวรรษที่ ๒๑-๒๓)
๒. เตาดิ นก้อน สร้ างโดยใช้ ดินเหนี ยวก้ อน
สี่เหลี่ยมขนาดต่างๆ ตากแห้ง (อิฐดิบ) แล้วน�ำมาก่อเรียงกัน
เป็นโครงสร้างผนังและหลังคาเตา ฉาบประสานด้วยดินเหนียว
ซึ่งเป็นลักษณะเตาเผาในรุ่นหลังช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ ๒๔
นอกจากนี้ยั งมีเตาที่ ก่ อหรือขุ ดเป็นโพรงเข้าไป
ยังตลิ่งที่สูงชันแล้วสร้างเป็นเตาเผา การเผาภาชนะในแต่ ละครั้ง
ต้องใช้อุณหภูมิที่สูงมาก จึงท�ำให้ผนังเตาละลายเคลือบติดกัน
ท�ำให้เกิดการยึดประสานกัน เตาเผาจึงมีความแข็ งแกร่งมาก
เตาเผาของแหล่ งเตาเวียงกาหลงเป็ นเตาขนาดเล็ กชนิด
ลมร้อนตรง คือเปลวไฟจะผ่านตรงไปยังภาชนะที่อยู ่ ในเตาเผา
มีความยาว ๓.๕ - ๔.๘ เมตร กว้าง ๑.๕ - ๒ เมตร ปล่ องเตา
สูงราว ๑ เมตร เส้นผ่าศูนย์กลาง ๐.๔๕ - ๐.๙๒ เมตร ผนังหนา
ประมาณ ๐.๔๒ เมตร ภายในเตาแบ่งเป็น ๒ ส่วน คือจาก
ฐานปล่ องถึงคั นกั นไฟเป็ นส่วนที่วางภาชนะส� ำหรับเผา
และส่ วนจากคันกันไฟถึงปากเตาเป็ นห้องไฟส�ำหรับใส่ ฟืน
ภาพตัดด้านข้ างแสดงโครงสร้างและรูปทรงของเตาแห่งหนึ่งในกลุ่มเตาห้วยลึ ก