นิตยสารวัฒนธรรม ฉบับ ๓ ปีพ.ศ.๒๕๕๗ - page 26

26
เตาทุ่งม่านพ่อทา บ้านทุ่ งม่าน ตำ�บลเวียงกาหลง
อำ�เภอเวียงป่ าเป้า เป็นเตาดิ นก่อ
ขนาด ๓.๘๕ x ๑.๙๐ เมตร
เวียงกาหลงเป็นเมืองโบราณตั้งอยู่ บนที่เนินป่ า
ของเทือกเขาดอยดง ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของบ้านป่าส้าน
หมู่ที่ ๕ ต�ำบลเวียงกาหลง อ�ำเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย
โดยอยู่ห่างจากหมู่บ้านราว๔๐๐เมตรปรากฏแนวก�ำแพงมูลดิน
ล้ อมรอบตั วเมืองเป็นรูปสี่ เหลี่ยมผืนผ้าขนาดความกว้ าง
ประมาณ ๒๐๐ เมตร และยาว ๒,๐๐๐ เมตร มีการขุดคู
ภายนอกขึ้นมาถมเป็นตั วก�ำแพงหนาประมาณ ๕ เมตร
สูง ๖ เมตร ระหว่างกลางของด้านยาวมีก�ำแพง ๒ ชั้นรูปปีกกา
ทั้ง ๒ ด้าน ซึ่งผู้คนที่ไม่ช�ำนาญทางมักจะเดินหลงหาประตู
เข้ าไม่ได้ แม้แต่นกกาก็ยังบินหลงทาง อาจด้ วยเหตุนี้จึงได้รับ
การเรียกขานว่ า “เวียงกาหลง” แต่บางท่านสันนิษฐานว่า
บริเวณเมืองนี้อาจมี ต้นกาหลงขึ้นอยู่มาก
เวียงกาหลงยังมี ต�ำนานเกี่ยวข้องกับเรื่องพระลอ
ซึ่ งศาสตราจารย์พระวรเวทย์พิ สิฐ แห่งคณะอักษรศาสตร์
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้กล่าวไว้ ในหนังสือคู่มือลิลิ ต
พระลอว่า พระลอมีเค้าโครงเรื่องว่าเกิดขึ้นในแคว้นล้านนา
ระหว่ าง พ.ศ.๑๖๖๑-๑๖๙๓ โดยเวียงกาหลงเป็นเมืองของ
ท้าวพิชัยพิษณุกรและพระนางดาราวดี พระบิดาและพระมารดา
ของพระเพื่ อนพระแพง ส่ วนแม่ น�้ำลาวซึ่ งมีต้ นก� ำเนิ ด
จากดอยนางแก้ วในเทื อกเขาผีปันน�้ ำระหว่างเขตแดน
อ�ำเภอเวียงป่ าเป้า จังหวั ดเชียงรายกั บอ�ำเภอดอยสะเก็ ด
จังหวัดเชียงใหม่ เดิมชื่อแม่น�้ำกาหลง เป็นแม่น�้ำที่พระลอ
ตั้ งสัจจาธิษฐานเสี่ยงทาย ต้นน�้ำของแม่ น�้ำลาวไหลไปรวม
กั บแม่น�้ำกกในเขตจังหวั ดเชียงราย แล้ วไปออกแม่น�้ำโขง
ในเขตอ�ำเภอเชี ยงแสน
ที่ราบลุ่มแม่ลาวเป็นที่ราบลุ่มรูปยาวรี มีแม่น�้ำลาว
ไหลผ่าน รวมทั้ งล�ำห้วยล�ำธารที่ไหลจากที่สูงด้านตะวั นตก
และตะวั นออกมาสมทบกับแม่น�้ำลาว ท�ำให้เป็ นที่ราบลุ่ม
ที่เหมาะแก่การเพาะปลู กและสร้างบ้านแปงเมือง ทั้งยังเป็น
จุดเชื่อมในการเดินทางตั้งแต่อดีตจนปัจจุบัน ซึ่งในแอ่งที่ราบ
แม่ลาวนี้พบร่ องรอยชุมชนโบราณที่มีคู น�้ำคันดิ นล้อมรอบ
หรือ “เวียง” อย่างน้อย ๗ แห่ง มี ตั้งแต่เวียงที่มีคู น�้ำคันดิน
ล้อมรอบชั้นเดียวจนถึง ๓ ชั้น เวียงเหล่านี้เป็นเวียงที่คงสร้างขึ้น
ในช่ วงราชวงศ์มังรายและร่วมสมัยกับอุ ตสาหกรรมการผลิต
เครื่องปั้นดินเผาแหล่งเตาเวียงกาหลง รวมทั้งได้พบร่องรอย
การท�ำเหมืองฝาย เช่นเวียงกาหลงและเวียงป่าเป้า เวียงทั้งสอง
คงมีอายุร่ วมสมัยกันและมีการผลิตเครื่องปั้นดินเผาในช่วงเวลา
เดียวกัน คือราวพุทธศตวรรษที่ ๑๙-๒๐ ได้พบเศษภาชนะ
ดินเผาทั้งเคลื อบและไม่เคลือบทั่วไปตามผิ วดิน
จากการส�ำรวจขุดค้นของกรมศิลปากรเมื่อพ.ศ.๒๕๒๕
พบว่ามี การสร้ างแหล่งเตาเผาเครื่ องปั้ นดินเผาบริเวณ
ริมล�ำห้ วยซึ่งอยู่นอกเวียงอย่างหนาแน่น แสดงให้ เห็นว่า
เวี ยงกาหลงไม่ใช่ ศู นย์ กลางทางการเมื องแต่ อย่ างใด
สันนิษฐานว่าอาจเป็ นเมืองศูนย์กลางในการควบคุมชุมชน
ที่ผลิตเครื่องเคลือบดินเผาในกลุ่ มเตาเวียงกาหลง และ/หรือ
เพื่อเป็นเมืองส�ำรองส� ำหรับการอพยพหนีภัยธรรมชาติหรือ
ภัยสงครามของชุมชนต่างๆ ในบริเวณนั้น และ/หรือเพื่อเป็ น
ที่ตั้งค่ายท�ำสงคราม เนื่องจากรอบเมืองมีก�ำแพงเมืองและ
คูเมืองที่ลึกและกว้างมาก ส่วนทิศตะวันออกเป็นภูเขาสูงชัน
ซึ่งข้าศึกเข้าโจมตี ได้ยาก เวี ยงกาหลงคงเป็นเมืองที่อยู่ ใน
ปริมณฑลของเวียงป่าเป้าซึ่งตั้งอยู่ บนที่ราบ ปัจจุบันอยู่ห่างจาก
อ�ำเภอเวี ยงป่าเป้ าประมาณ ๑๐ กิโลเมตร
ภูมิศาสตร์-ต�ำนานของเวียงกาหลง