นิตยสารวัฒนธรรม ฉบับ ๓ ปีพ.ศ.๒๕๕๗ - page 20

20
พระราชชายา เจ้าดารารัศมี
พระราชชายา เจ้าดารารัศมี ทรงมีบทบาทส�ำคัญ
ต่ อพัฒนาการที่เป็นรูปแบบของฟ้อนเล็บแบบคุ้ มเจ้าหลวง
พระองค์ประสูติเมื่อวันที่ ๒๖ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๑๖ ทรงเป็น
พระธิดาของพระเจ้าอินทวิชยานนท์ เจ้ าผู้ ครองนครเชียงใหม่
และเจ้ าแม่ทิพไกรสร พระองค์ได้ถวายตัวเป็นพระราชชายา
ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อพ.ศ. ๒๔๒๙
เสด็จประทับในพระราชวังหลวง กรุงเทพมหานคร ทรงประสูติ
พระธิดาพระองค์หนึ่ง คื อพระองค์เจ้ าวิมลนาถนพสี แต่
สิ้ นพระชนม์เมื่ อทรงพระเยาว์ ระหว่ างที่พระราชชายา
เจ้ าดารารัศมี ประทับในวังหลวงนั้น ทรงเรียนดนตรีไทย
กับครูดนตรี ที่มีชื่อเสียงหลายท่าน เช่น ครู ช้อย สุนทรวาทิน
ครูหม่อมผิ ว ในพระยานรรัตน์ราชมานิตย์ (โต มานิตยกุ ล)
พระยาประสานดุริ ยศัพท์ (แปลก ประสานศั พท์) ทรงมี
ความสามารถในการบรรเลงจะเข้ ซอ และขับร้องเพลงไทย
พระราชชายา เจ้าดารารัศมี เสด็จกลับไปประทับณนครเชียงใหม่
ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่ หัว เมื่อเสด็จประทับ
ที่นครเชียงใหม่เป็นการถาวรแล้ว ทรงตั้งวงดนตรีไทยขึ้ น
ที่คุ้ มเจ้าหลวง โปรดให้นักดนตรี ไทยไปเป็นครู สอนในคุ้ม
หลายท่าน เช่น ครูรอด อักษรทับ ครูชั้น อั กษรทับ ครูฉัตร
สุนทรวาทิน ครูช่อ สุนทรวาทิน พระราชชายา เจ้าดารารัศมี
ทรงพระนิพนธ์เพลงไว้หลายเพลง เพลงที่มีชื่อเสียงและนิยม
จนถึงปัจจุบันคือ เพลงน้ อยใจยา
การที่ พระราชชายา เจ้าดารารั ศมี ได้โปรดให้
เจ้านายและหญิงสาวในคุ ้ มฝึ กหัดฟ้อนเล็ บ ฟ้อนเทียน ขึ้นนี้
เป็นการสร้ างสรรค์ และพัฒนารู ปแบบการฟ้อนต้นฉบั บ
จึงมีครูและช่างฟ้อนหลายท่านที่ปฏิบัติภารกิ จเมื่อทรงรับสั่ง
ในครั้งนั้นนางลมุล ยมะคุ ปต์ ครู ละครซึ่งเป็นข้ าหลวงละคร
ของสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก กรมขุน
เพ็ชรบูรณ์อินทราชัย ได้ติดตามสามีคื อนายสงัด ยมะคุปต์
ไปเป็ นครูสอนปี่พาทย์ ในคุ้มเจ้ าหลวงของเจ้าแก้ วนวรัฐ
ผู้ครองนครเชียงใหม่ ในช่วง พ.ศ. ๒๔๖๘ – ๒๔๗๔ ใน
กาลครั้งนั้นนางลมุล ยมะคุปต์ ได้ไปเป็นครูสอนละครในคุ้ม
เจ้าหลวงด้วย นอกจากเป็นครู สอนละครแล้วยังได้ศึ กษา
ฝึกหัดฟ้อนต่างๆ ของล้านนา เมื่อพระราชชายา เจ้าดารารัศมี
รับสั่งให้มีการฝึกหัดฟ้อนเล็ บ และฟ้อนเทียน ถวายหน้ า
พระที่นั่งพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู ่หัว จึงได้ร่วม
ปฏิบัติงานเป็นครูฝึกซ้อมตามรับสั่ง โดยเฉพาะเมื่อมีงานใหญ่
คืองานสมโภชพระเศวตคชเดชดิลกช้างเผือก ในรัชกาลที่ ๗
เมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๐ นางลมุล ยมะคุปต์ ได้รับมอบหมายให้
ฝึกหัดละครหลวงฟ้อนเล็ บร่วมในการสมโภช เมื่อกลับมา
พ�ำนักที่กรุงเทพมหานครแล้ว ในปี พ.ศ. ๒๔๗๖ พระบาท
สมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวรับสั่งให้ฝึกหัดนักฟ้อนชุดต่างๆ
ของภาคเหนือ เช่น ฟ้อนม่านมุ้ยเชียงตา ฟ้อนเล็บ ฟ้อนเทียน
เพื่อเปิดโรงภาพยนตร์เฉลิมกรุง จึ งท�ำให้ฟ้อนของคุ้มเจ้าหลวง
ชุดต่างๆ แพร่หลายในกรุงเทพมหานครและแพร่ กระจาย
ต่อเนื่องกันมาจนถึงปัจจุบัน