วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๗ - page 8

ฮีตเดือนสี่
ฮีตเดือนสี่ เป็นเดือนฟังเทศน์มหาชาติ หรือภาษาถิ่น
เรียกว่า “บุญพระเวสส์” คือการฟังเทศน์ เรื่องราวเกี่ยวกับ
พระโพธิสัตว์เมื่อครั้งเสวยพระชาติเป็น “พระเวสสันดร” มี
ปรากฏอยู่ในอรรถถาชาดกเรื่อง “เวสสันดรชาดก” ซึ่งถื อ
เป็น “มหาชาติ” เพราะเป็นพระชาติสุดท้ายของพระโพธิสัตว์
ก่อนที่จะมาเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าในยุคปัจจุบัน
พิธีกรรมในงานบุญพระเวสส์ ชาวบ้านจะมารวมกัน
ที่ศาลาโรงธรรม พร้อมด้ วยดอกไม้ ธูปเทียนบู ชาที่จัดให้
ครบพันชิ้นเรียกว่า “บูชาคาถาพัน” มีการปลูกหออุปคุตใน
บริเวณพิ ธี เพื่อป้ องกันภู ตผีปีศาจมาขัดขวางและท� ำลายพิธี
ในช่วงบ่าย ชาวบ้านจะจัดขบวนแห่พระเวสส์เข้าเมือง รวมทั้ง
เก็บดอกไม้มาบูชาด้วย นอกจากนี้ยั งมีการจัดท�ำแผ่ นผ้าที่
เรียกว่า “ผ้าพระเวสส์” ซึ่งชาวบ้านจะช่วยกันถือเป็นริ้วขบวน
เพื่อแห่รอบศาลาโรงธรรมก่อนที่จะน�ำไปขึงไว้ตามเสาภายในงาน
ช่วงเวลากลางคืนก็จะมีการฟังเทศน์มหาชาติในแต่ละกัณฑ์
ตลอดทั้งคื น ทั้งนี้การเทศน์มหาชาตินั้น จะเทศน์ต่อกัน
ไปตั้งแต่ต้นจนจบ หรือต้องเทศน์ให้จบภายในวันเดียว ซึ่ง
ผู้ เข้าร่วมพิธีมีความเชื่ อว่าถ้าฟังเทศน์จนจบครบทั้ง ๑๓ กัณฑ์
จะได้บุญกุศลแรงกล้า
ฮีตเดือนสาม
ฮีตเดื อนสาม เป็นเดือนที่ ชาวบ้ านเก็ บเกี่ ยว
ข้าวเสร็จและน�ำข้าวขึ้นยุ้งฉางเรียบร้ อยแล้ว ก็จะมีการน�ำเอา
ข้าวมาท�ำอาหารเพื่อถวายเป็ นพุทธบูชา ซึ่งบุญเดื อนสามนี้
เรียกกั นอีกชื่อหนึ่ งว่า “บุญข้าวจี่” เพราะจะน�ำข้าวที่ได้มา
ซึ่งเป็นข้ าวเหนียวมานึ่ งให้สุก แล้วน� ำมาปั้นเป็นก้อนขนาด
เท่าก� ำมือ เสียบไม้ย่างไฟให้สุกจนเกรียม ทาด้วยไข่ บ้างก็
เอาน�้ำอ้อยยัดใส่ไว้ข้างในด้วย น�ำไปใส่บาตรถวายพระสงฆ์
สามเณรถือว่าได้ บุญมาก
มูลเหตุของการประกอบพิธีฮีตเดือนสามนั้นพบว่า
มาจากความเชื่อทางพุทธศาสนาในท้องถิ่ น กล่าวคือมีเรื่อง
เล่าว่า เนื่ องจากสมัยพุทธกาล มีหญิงคนหนึ่ งได้ท�ำข้าวจี่
ไปถวายพระพุทธเจ้ า โดยนางเองก็คิ ดว่าเป็ นอาหารที่ ดู
ต�่ ำต้อย แต่ เนื่องจากนางไม่มีสิ่งใดมาถวาย ท�ำได้แต่เพียง
ข้าวจี่เท่านั้น แต่ พระพุทธองค์หยั่งรู้จิตใจของนางได้ จึงทรง
ฉั นข้าวจี่ ท�ำให้นางนั้นเกิ ดความปีติดี ใจมาก และการถวาย
ข้ าวจี่ในคราวนั้นก็ส่ งผลให้นางได้ รับอานิ สงส์ผลบุญมาก
เรื่ องราวดังกล่าวยั งคงอยู่ในการรับรู้ ของชาวอีสาน ด้วย
เหตุ นี้การน�ำเอาข้าวจี่ไปถวายพระในช่วงเทศกาลบุญเดือน
สามนั้นก็ยังคงถือปฏิบัติกันอยู่ในหลายชุมชนมาจนทุกวันนี้