วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๗ - page 7

7
เมษายน-มิ ถุนายน ๒๕๕๗
ฮีตเดือนยี่
ฮีตเดือนยี่ หรือจารีตเดือนที่ สอง บ้างก็เรียกว่า
“บุ ญคูณลาน” หรือบางถิ่ นเรียกว่า “บุญกุ้มข้าวใหญ่” เป็ น
เดือนที่ชาวบ้านได้ เก็บเกี่ยวข้าวเรียบร้ อยแล้ว ในเดือนนี้
จะมีการท�ำบุญและพิธีกรรมเกี่ยวกับข้ าวหลายอย่าง ซึ่งถือ
เป็นจารีตที่ยึดถือสืบทอดต่อกันมายาวนาน
ส�ำหรับบุ ญคูณลานนั้ นเป็นพิ ธีที่ชาวนาได้เก็ บ
เกี่ยวข้ าวเสร็จ แล้วน� ำมานวดที่ลานนวดข้าว เสร็จจากนั้นก็
น�ำเอาข้าวมากองรวมกันให้สูง เรียกว่า “คู ณลาน” ก่อนน�ำไป
เก็บในยุ้งก็จะท�ำพิ ธีบริเวณลานข้าว ด้วยการเรียกญาติพี่น้อง
ให้มาร่วมท�ำบุญ นิมนต์พระสงฆ์มาเจริญพระพุทธมนต์ ถวาย
ภัตตาหาร จากนั้นจึงเลี้ยงญาติมิตรที่ มาร่วมงาน ในพิธีนี้
พระสงฆ์ จะอนุโมทนา ประพรมน�้ำพระพุทธมนต์ ให้แก่
ญาติมิตรผู้ มาร่ วมพิธี ตลอดจนน�ำไปประพรมลานข้าว ทุ่งนา
วัว ควาย และเจ้าของนา เพื่อเป็นสิริมงคลต่อไป บางแห่ง
จะมีการท�ำพิธีสู่ขวัญข้าวด้วย
ส่วนบุญกุ้มข้าวใหญ่ที่เป็นจารีตหนึ่งในฮีตเดือนยี่
นั้น ชาวบ้านจะน�ำข้าวเปลือกมากองรวมกันเป็นกุ้ม (กองเป็น
พะเนินสูง) เรียกในภาษาถิ่นว่า “กุ้มข้าวใหญ่ ” โดยกองรวมกัน
ที่บริเวณศาลากลางบ้านหรื อศาลาโรงธรรม กลางคืนจะมี
การนิมนต์พระสงฆ์มาเจริญพระพุทธมนต์ รับศี ล ฟังเทศน์
ในการเทศน์นั้นพระสงฆ์ จะยกเอาอานิ สงส์ผลแห่งการรู ้
บุญคุณของข้ าวมาเป็นอุทาหรณ์ให้ ชาวบ้านได้ประดั บสติ
ปัญญา จากนั้ นอาจมีมหรสพสมโภชก็ได้ ตอนเช้าก็จะมีการ
ถวายภัตตาหารพระสงฆ์ แล้วถวายข้าวเปลือกให้เป็นสมบั ติ
ของวัดด้วย การท� ำบุญกุ้มข้าวใหญ่ ชาวบ้านถือว่าได้กุศลแรง
จึงนิยมท�ำกั นในวงกว้างเป็นประจ�ำทุกปีมาจนถึ งปัจจุบัน
ส� ำหรับมูลเหตุของฮี ตเดือนยี่ นั้นเพื่ อเป็ นกุศล
ส่งให้ในปีต่อไปจะได้ผลผลิ ตข้าวเพิ่มขึ้ นอีกเรื่อยๆ เรียกว่า
“คูณให้ใหญ่ให้สูงขึ้ น” เพราะค�ำว่า “คูณ” ซึ่งเทียบกับค�ำว่า
“คูณ” ที่แปลว่าทวีคูณ และมีความหมายที่เชื่อมโยงกั บค�ำ
ในภาษาถิ่นอีสานว่ า “ค�้ำคู น” ซึ่งหมายถึงการค�้ำจุน เสริมส่ง
ให้เกิ ดความเป็นสิริมงคลยิ่งขึ้นด้วย