วารสารวัฒนธรรม เมษายน - มิถุนายน ๒๕๕๗ - page 6

6
ฮีตเดือนอ้าย
ฮีตเดือนอ้าย หรื อบางถิ่นเรียกว่ า “ฮีตเดือนเจียง”
หมายถึงจารีตประเพณี เดือนที่หนึ่ง ในวัฒนธรรมท้องถิ่น
อีสานบางครั้งก็เรียกฮีตเดือนอ้ายนี้ ว่า “บุญเข้ากรรม” หรือ
บุญเข้าปริวาสกรรม กล่าวคือ เมื่อถึงเดือนอ้ายหรือเดือนเจียง
ชาวบ้านจะว่ างจากการท� ำนาท�ำไร่ ก็จะมี การจัดงานฮี ต
เข้ากรรมขึ้น การเข้ากรรมหรือเข้าปริวาสกรรมเป็ นฮีตของ
พระสงฆ์ คือเมื่อพระสงฆ์ต้องอาบัติสังฆาทิเสสข้อใดข้อหนึ่ง
(สั งฆาทิเสส คือ ประเภทของโทษที่เกิดจากการล่ วงละเมิด
สิกขาบทประเภท ครุกาบัติ ซึ่งมี ๑๓ ข้อ อยู่ใน ศีล ๒๒๗ ข้อ)
แล้วบอกพระสงฆ์ด้วยกันให้ทราบไว้ เมื่อถึงเดือนอ้ายจึงมา
เข้ ากรรม
ส�ำหรับมูลเหตุ ของพิธีกรรม คือ เพื่อให้พระสงฆ์
ได้ ปลงอาบัติ สังฆาทิเสสโดยการเข้าปริ วาสกรรม จึงจะพ้น
อาบัติหรือพ้นโทษกลับมาเป็นพระภิกษุผู้มีศีลบริสุทธิ์ ค�ำว่า
“เข้ าปริวาสกรรม” นี้ในภาษาถิ่ นอีสานได้ตั ดค�ำว่า “ปริวาส”
ออกเหลื อเป็น “เข้ากรรม” ดังนั้นบุญเข้ากรรมก็คื อ “บุญ
ปริวาสกรรม” นั่นเอง
การเข ้ าปริ วาสกรรมของภิ กษุ ผู ้ ต ้ องอาบั ติ
สั งฆาทิ เสสนั้ น ผู ้ต้ องอาบั ติ จะต้ องเข้ าปริวาสกรรม
โดยสร้างผาม (ปะร�ำพิธี) ในป่าสงบหรือบริเวณที่ ห่างไกล
จากหมู่บ้านขึ้นมา แล้วอยู่ปริวาสกรรมจนครบ ตามที่ปกปิด
อาบัติ ไว้ เมื่ออยู่ปริวาสกรรมครบแล้ว จึงอยู่มานัต (การออก
จากครุกาบัติ โดยการนับราตรี อีก ๖ ราตรี เป็นอย่างน้อย)
แล้วออกอัพภาน (การรับภิกษุผู้ต้ องอาบัติสังฆาทิเสส และ
ได้ถูกทําโทษ ให้กลับคืนเป็นผู้บริสุทธิ์ โดยการสวดประกาศ
เรียกว่า สวดอัพภาน) จึงจะถือเป็นผู้บริสุทธิ์เหมือนพระสงฆ์
ทั่วไป
ส� ำหรับพิ ธีกรรมที่ปฏิบัติ ในงานบุ ญเข้ากรรมนี้
คือ เมื่อพระสงฆ์ถือฮี ตเข้ากรรมดังกล่ าวข้างต้ น ญาติโยม
ทั้งหลายผู้ปรารถนาจะท� ำบุญแด่พระสงฆ์ ผู้เข้ากรรม ก็จะมา
ถวายปั จจัยสี่ เช่น สร้ างกุฎีให้ พระสงฆ์เข้ากรรม ถวาย
ภัตตาหาร หรือตักน�้ำให้พระสงฆ์ได้ใช้อาบ ใช้ดื ่ ม เมื่อพระสงฆ์
ออกจากกรรมแล้ว ญาติโยมก็ จะถวายทานหรือฟังเทศน์
ฟังธรรม รั กษาศี ล เจริ ญภาวนาก็ถือว่ าได้ กุศลผลบุ ญ
เป็นอย่างยิ่ง
ฮีตสิ บสอง หมายถึ งประเพณีที่ถื อปฏิ บั ติ
สืบทอดต่อกันมาเป็นแบบแผน เป็นขนบธรรมเนียมซึ่ งตรงกับ
ค�ำว่า “จารี ต” ที่มักใช้คู่กับค�ำว่า “ประเพณี” และที่เรียกว่า “ฮีต
สิ บสอง” ก็หมายถึ งจารีตประเพณีที่ถือปฏิ บัติสืบต่อกันมา
ทั้งสิ บสองเดือนในวัฒนธรรมอีสาน ทั้งนี้ ฮี ตนั้นสามารถ
จ�ำแนกออกเป็น ๒ กลุ่ม คือ กลุ่มแรกฮีตที่ต้องท�ำเป็นประจ� ำ
และกลุ่มที่สองคือฮีตที่ ไม่จ�ำเป็นต้องท�ำเป็ นประจ�ำ ฮีตกลุ่ม
ที่ต้ องท�ำเป็นประจ�ำจึงมั กเรียกตามล�ำดับเดือนต่างๆ เช่น
ฮีตเดือนอ้าย ฮีตเดือนยี่ ฮี ตเดือนสาม ฮีตเดือนสี่ ฮี ตเดือน
ห้า ฮีตเดือนสิบเอ็ด และฮีตเดือนสิบสอง เป็นต้ น ส่วนฮีตที่
ไม่ ได้กระท�ำตามเดือนอันเป็นฮีตที่ไม่ จ�ำเป็นต้องท� ำเสมอไป
ได้แก่ ฮีตสู่ขวัญ ฮีตผูกเสี่ยว ฮีตลงแขก เป็นต้น ทั้งนี้เพื่อให้เห็น
รายละเอี ยดเกี่ยวกับฮี ตทั้งสิบสองเดือนในวิถี วัฒนธรรม
อีสานชัดเจนยิ่งขึ้น จึงขอน�ำเสนอให้เห็นตามล�ำดั บเป็นราย
เดือนดังนี้