มกราคม-มี
นาคม ๒๕๕๖
จากกั
น จะต
องผ
าจากโคนมาหาปลาย หรื
อผ
าจากปลายมา
หาโคนก็
ได
เช
นกั
น หากเป
นการผ
าไม
ทั้
งลํ
า จะต
องผ
าจาก
ปลายมาหาโคนเสมอ เพราะเหตุ
ว
า เนื้
อไม
ข
างโคนนั้
นแน
และเหนี
ยวกว
าปลาย จึ
งผ
ายาก การผ
าข
างปลายจึ
งง
ายกว
การผ
าไม
ไผ
ต
องผ
าเป
น ๒ ซี
กก
อน แล
วผ
าซอยเป
นชิ้
นเล็
กๆ
ให
มี
ขนาดตามที่
ต
องการจะจั
กเป
นเส
นตอก
วิ
ธี
ตอก
ก
อนจั
กตอก ต
องแต
งไม
ที่
ผ
าไว
เป
นซี
กเล็
กๆ นั้
นให
เรี
ยบร
อยเสี
ยก
อน คื
อ เลาะเอาข
อและเหลาขอบให
เรี
ยบ และมี
ขนาดเสมอกั
น หากเป
นตอกป
น ต
องผ
าเอาขี้
ไม
ออกบ
าง เหลา
ให
ไม
เสมอกั
นทั้
งอั
น แล
วจึ
งลงมื
อจั
ก ถ
าเป
นตอกตะแคง หาก
เห็
นว
าไม
บางไปก็
เหลาขี้
ไม
ออกเล็
กน
อย ถ
าเห็
นว
าไม
หนาเกิ
ไปก็
เหลาเอาขี้
ออกบ
างหรื
อเหลาเอาขี้
ออกให
หมดก็
ได
วิ
ธี
จั
กตอกนั้
น จะเป
นตอกตะแคงหรื
อตอกป
นก็
ตาม
มี
ดจะต
องอยู
ระหว
างเส
นตอก คื
อ ตอกเส
นบนและเส
นล
าง
ดั
งนั
นระหว
างจั
ก หากเห็
นว
าตอกจะเสี
ยว ให
เอานิ
วเมื
อข
างซ
าย
จั
บชิ้
นไม
นั้
นขึ้
นมา ส
วนมื
อข
างขวานั้
นให
เอาป
นมี
ดกดตอก
เส
นล
างลง เพื่
อรั
กษาระดั
บความหนาของเส
นตอกให
เสมอกั
หากตอกเส
นล
างอ
อนหรื
อบางไป ก็
ให
เอาหั
วแม
มื
อข
างซ
าย
ที่
กํ
าลั
งจั
บซี
กไม
อยู
กดไม
ลงไป ส
วนมื
อข
างขวาให
เอาป
นมี
ดดั
ตอกเส
นบนขึ
นมา เพื
อผ
อนเนื
อไม
ชิ
นล
าง ให
รั
กษาระดั
บของตอก
ทั้
งสองเส
นไว
ให
เสมอกั
วิ
ธี
เหลาตอก
เมื่
อจั
กตอกเป
นเส
นแล
วต
องเหลาให
เรี
ยบร
อยก
อนนํ
าไปสานเป
นภาชนะเครื่
องใช
ต
างๆ หากเป
ภาชนะเครื่
องใช
ที่
ใช
ชั่
วคราว เช
น เข
ง หลั
ว อาจไม
ต
องเหลา
ให
เรี
ยบร
อย การเหลาตอกแต
ละชนิ
ดมี
วิ
ธี
การแตกต
างกั
นอกจากการแปรรู
ปไม
ไผ
เป
นตอกแล
ว สิ่
งมั
กใช
คู
กั
บเครื
องจั
กสานไม
ไผ
คื
อ หวาย ซึ
งใช
เป
นเครื
องผู
ก รั
ด มั
ด ร
อย
การแปรรู
ปหวายเป
นเส
นต
างจากการจั
กตอกอยู
บ
างคื
อ เมื
อผ
เส
นหวายแล
วต
องเหลาริ
มหวายทั้
งสองข
าง ให
เล็
กเสมอกั
ทั้
งเส
น แล
วเหลาเอาขี้
หวาย(หรื
อเนื้
อหวายออก)มั
กเหลา
เป
นช
วงๆ เพื่
อรั
กษาเส
นหวายไว
ไม
ให
ขาด จากนั้
นขู
ดผิ
วออก
แต
บางชนิ
ดไม
ต
องขู
ดผิ
ว เมื่
อเหลาหวายเป
นเส
นแล
วต
อง
ชั
กเรี
ยด คื
อสอดเส
นหวายผ
านสั
งกะสี
ที่
เจาะเป
นรู
ๆ กลมๆ ไว
จากรู
ใหญ
ไปเล็
ก การชั
กเรี
ยดจะช
วยให
เส
นหวายมี
ขนาดเท
ากั
ตลอดทั้
งเส
น เพื
อให
ผู
กได
ง
ายและสวยงาม
การทํ
าเครื่
องจั
กสานนอกจากช
างจะต
องมี
ความรู
และทั
กษะแล
เครื่
องมื
อจั
กสาน
เป
นอุ
ปกรณ
สํ
าคั
ญที่
ช
วยให
ช
างจั
กสานทํ
างานได
สะดวก เครื่
องมื
อจั
กสานซึ่
งเป
นเครื่
องมื
พื้
นๆ ที่
ช
างจั
กสานสามารถทํ
าได
ด
วยตนเอง หรื
อหาซื้
อได
ในท
องถิ
น เช
น คี
ม มี
ดตอก มี
ดโต
เหล็
กหมาด
เครื่
องมื
อสํ
าหรั
บทํ
าเครื่
องจั
กสานดั
งกล
าว ช
าง
โบราณมี
วิ
ธี
เลื
อกวั
สดุ
และการรั
กษาเครื่
องมื
อให
ใช
สอยได
ดี
เช
น การลั
บมี
ดให
คม ขั้
นแรกต
องลั
บให
หนั
กๆ มื
อ เพื่
อให
หิ
กั
ดมี
ดให
สึ
กเร็
วๆ จนเมื่
อลั
บถึ
งคมมี
ดแล
ว จึ
งผ
อนมื
อลั
บเบาๆ
เพื่
อให
คมมี
ดละเอี
ยด ใช
งานได
ดี
การลั
บมี
ดต
องลั
บให
ถึ
คมมี
ดเสมอไป ไม
ใช
สั
กแต
ว
าลั
บให
มี
ดเลื่
อมๆ ขาวๆ เท
านั้
หวาย
วั
ตถุ
ดิ
บที่
ใช
คู
กั
บงานจั
กสานไม
ไผ
หวาย เป
พรรณไม
ชนิ
ดหนึ่
ง ลํ
าต
นยาว ผิ
วเกลี้
ยง เหนี
ยว ขึ้
นเป
นกอ
มี
หลายชนิ
ด เช
น หวายตะค
าทอง หวายโป
หวายเป
นพรรณไม
อี
กชนิ
ดหนึ่
งที่
หาได
ง
ายและใช
ทํ
าเครื่
องจั
กสานโดยตรงหรื
ใช
หวายผสมกั
บวั
สดุ
ชนิ
ดอื่
น เช
ย
านลิ
เภา กระจู
ด ลาน
ลํ
าเจี
ยก เตย จาก คลุ
ม คล
า ปอ ป
าน
ก
องเข
าดอก บ
านเมื
องมาย อํ
าเภอแจ
ห
ม จั
งหวั
ดลํ
าปาง
สานด
วยตอกไม
ไผ
ย
อมสี
1,2,3,4,5,6,7,8 10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,...124