Page 32 - นิตยสารวัฒนธรรม ปีที่ ๕๒ ฉบับที่ ๑ มกราคม-มีนาคม ๒๕๕๖

๓๐
กอนลงมือทําขันลงหินนั้น ชางขันลงหิน
บานบุจะตองทําพิธีไหวครูเสี ยกอน เปนการไหวครู
ช างหรือพระเพชรฉลู กัณฑ จั ดพิธีทั้งแบบพุทธ
และพราหมณ กําหนดวันพฤหัสบดี ในขางขึ้ น
เดือน ๙ เปนวันไหว ครู ทําป ละ ๑ ครั้งเทานั้ น
ถือเปนธรรมเนียมปฏิบัติที่สําคัญ เริ่มจากการตั ้ง
เครื่องเซนไหว มีทั้งอาหารคาวหวานและผลไม ตางๆ
และทําบุญเลี้ ยงพระเพล ๙ รูป ชางขันลงหินจะหยุด
งานในวันพระใหญและวันสําคัญทางศาสนา และกอนลงมือ
ทํางานแตละวั น ชางขันลงหิ นจะไหวเครื่ องมือ เตาตี และภมร
(เครื่องกลึง) และมีกฎวาห ามเหยียบหรือข ามเครื่องมือเหลานี้ดวย
ขั้นตอนการทําขันลงหินมี ๖ ขั้นตอน ไดแก
คือ การหลอม แผ และตี เริ่มจากการนําส วนผสม
โลหะ ๓ ชนิด ใสในเบ าหลอมรูปถวยที่ ทําจากดินผสมแกลบ
หลอมใหเปนเนื้อเดียวกัน แล วเทออกเปนแผนกลมในเบ า
ที่มีน้ํ าหลออยู จนเปนแผนทอง จากนั้น ชางนําแผนทองมา
ซอนกันครั้งละ ๔ - ๕ แผน ใชคีมคีบใหแนน จากนั้นจึงคอยๆ
ตีจากบริเวณตอนกลางของแผนทองไลออกไปยังขอบ โดย
ตองเผาไฟสลับกับการตีไปเรื่อยๆ และตองระวังไม ตีในขณะ
ที่ แผนทองยังรอนแดง หรือเย็นจนเปลี่ยนเปนสีดํา เพราะจะทําให
แผนทองแตกเสียหาย เรียกวา แตกแดง และ แตกดํา เวลาตี
ชางและลูกมือจะตีสลับกันเปนจังหวะ พยายามใหรอยคอน
แตละครั้งที่ตีซ้ํารอยเดิมครึ่งรอย เรียกวา “การตีแบบเกี่ยวหวง”
โดยระหวางตีชางตองคอยๆ หมุนแผนทองเปนวงกลม ปกติ
เมื่อตีครบรอบแผ นทองก็จะเย็นหรือเปลี่ ยนเปนสีดํา ตองนํา
เขาเผาไฟใหมอีกครั้งจนขึ้นเปนรูปขัน คือ การลาย เปนการตกแตงพื้นผิ วให
ตึงเรี ยบจากการตีขึ้ นรูปขัน และทํ าใหเกิ ดลายรอย
บุ เล็กๆ บนผิวขัน มีลักษณะแบบเมล็ดขาวเมา คือ
เปนทรงรีคลายเมล็ดขาว
ขั้นตอนที่ ๑
ขั้นตอนที่ ๒