Page 82 - วารสารวัฒนธรรม กรกฎาคม - กันยายน ๒๕๕๖

80
เมื่อสามีถึงแก่กรรมในปี พ.ศ. ๒๕๐๓ คุณยายแสงดา
ต้องรับภาระดูแลครอบครัวเพียงลำ�พัง ขณะเดียวกันก็ไม่ละทิ้ง
การทอผ้ าฝ้ายแบบดั้งเดิ มที่เรียนรู้ มาตั้งแต่เล็ก จึงได้เริ่ม
การทอผ้าอย่างจริ งจัง สะสมกี่ทอผ้าได้ ๕ หลั ง จึงชักชวน
เพื่ อนร่ วมรุ่ นใกล้เคี ยงมารวมกลุ่ มทอผ้ าเพื่ อจำ �หน่ าย
ในระยะแรกขายไม่ ได้ต้องแจกลูกหลานไป ปรากฏว่าเมื่ อมี
คนในเมืองพบเห็นเข้าก็เกิดความสนใจ และช่วยอุดหนุ น
ให้กำ �ลังใจ จากนั้นคุณยายแสงดาได้นำ �ผ้ามาฝากขายที่
ร้านบ้ านไร่ ไผ่งาม ซึ่งเป็ นร้านจำ �หน่ายเครื่องจักสานของ
ลู กสาวทำ�ให้ คนทั่วไปรู้ จักผ้าทอบ้ านไร่ ไผ่ งาม และได้รับ
ความนิ ยมมากขึ้น
ผ้าฝ้ายทอมือของคุณยายแสงดาเป็นที่ ยอมรับ
กันว่ ามีคุ ณภาพดี มีสี สวยซึ่งเป็นสีธรรมชาติ แปลกตาน่าใช้
สีไม่ตกไม่ซีด เนื้อผ้าเรียบซักแล้วไม่หดตัว ไม่ เปลี่ยนรูปทรง
มี ลวดลายไม่ ซ้ำ�ใคร ตั วท่านเองไม่ เคยสวมเสื้ อผ้าอื่ นๆ
นอกจากผ้าฝ้าย ดังที่ ท่ านพูดไว้ว่า “ไม่เคย ใส่แต่ผ้าฝ้ายตลอด
ตั้งก๊ะสมัยใดมาแล้ว เวลาไปไหน ไปกรุงเทพฯ ก็ใช้ผ้ าฝ้าย
ทอเอง ผ้าอื่นยายบ่ค่ อยชอบ มันอุ่ นดีนะผ้าอันนี้” คุณยาย
แสงดาจะใช้เฉพาะพันธุ์ ฝ้ายพื้นเมื องเป็นหลักที่ให้ปุยฝ้ าย
เหนียวและสีสวย มี ๒ ชนิด คือ สีขาวและสีนวลหรือสีตุ่น
แม้จะปลูกยาก ให้ผลผลิตน้อย และใช้ระยะเวลาในการปลูกนาน
แต่คุ ณสมบัติ ที่พิเศษในเรื่ องความเหนียวของเส้นใย และ
การสวมใส่ สบายเมื่อนำ�ผ้าทอมาตั ดเย็บนั้ น ทำ�ให้ไม่ คิด
เปลี่ยนไปใช้ ฝ้ายพันธุ์อื่น คุ ณยายแสงดาสามารถอ่ านสี
จากพันธุ์ไม้ รอบตัวและนำ�สีธรรมชาติที่ได้จากพั นธ์ุไม้ต่ างๆ
มาใช้ในการย้ อมผ้า โดยไม่ใช้สารเคมีเจือปนเลย อาทิเช่น
เปลือกต้นมหากาฬให้สีครีม ต้นฝางให้สีแดง ใบต้นครามให้
สีคราม ใบถั่ วแปบให้สีเขียว ลูกมะเกลือให้สีดำ� และแง่งขมิ้นให้
สีเหลือง เป็นต้น นับเป็นความรู้ที่เกิดจากการสังเกตมาชั่วอายุ
วิ ธีการย้อมสีผ้าแบบพื้นบ้านของท่ านที่ไม่ เหมือน
ใคร โดยเลือกย้อมมากกว่ าหนึ่งครั้ง และทำ�ให้ผ้ามีสีลึก เกิด
สีซ้อนสี เมื่อสีหนึ่งตกจางหลังจากการซัก สีรองจะค่ อยๆ
แย้มขึ้นมาอย่างมีชีวิ ตชีวา กล่าวคือ ผ้าที่ย้อมดี ยิ่งตกยิ่งสวย
ความสามารถในการค้นคว้าหาลวดลายโบราณและพัฒนา
เป็ นลวดลายผ้าได้อย่างหลากหลายมาจากความใฝ่รู้ และ
ความผสานกลมกลืนกับธรรมชาติของท่าน ดังที่ท่านกล่าว
อย่างไม่ปิดบังไว้ว่ า “ป้าไปพบเห็นอะไรที่สวย แปลก ก็นำ�
มาออกแบบ ดอกไม้ป่ าบางอย่าง ฝักมะค่า ผีเสื้อทุกตั ว
ถ้าลองพิ จารณาดูจะเห็นสีที่กลมกลืนกัน ป้าได้จากผี เสื้อ
มากกว่า เพราะมั นให้สีที่ กลมกลื น สวย การทอผ้า
ตัวตะกอสำ�คัญมาก แต่ที่สำ�คัญที่สุดคือ การออกแบบ”
แสดงให้เห็ นว่าคุณยายแสงดามีความเป็นศิลปิ นที่เปี่ยม